(2014)

„Białe” – rzecz o ludziach zamieszkujących Spitsbergen: uczonych, górnikach, pracownikach kontraktowych, myśliwych i spragnionych refleksji. O dosyć międzynarodowym towarzystwie, w ekstremalnych warunkach. Impresje, rozmowy oraz poszukiwania śladów przeszłości.

Tekst dobrze oddaje atmosferę archipelagu Svalbard. Otwiera przed nami przestrzeń, zarówno tę fizyczną – lodowo-kamienny bezkres – jak i przestrzeń dla myśli, sferę pozbawioną zgiełku i codziennego pędu. Idealną do tworzenia. Inspirującą, i wymuszającą odmienne spojrzenie, dostrzeganie tego co ukryte. Tego, co w innych okolicznościach zostało by zignorowane. Eksploracji swojego wnętrza, a także duszy drugiego człowieka, rzuconego tak samo jak my, na skraj świata.

„Białe” urzeka stylem. Jest to tekst bardzo wysmakowany, oszczędny, a zarazem bardzo sugestywny, naszpikowany błyskotliwymi eksplozjami inteligentnego humoru – niekiedy uszczypliwego, ale w bardzo uroczy sposób – odczytywanie kolejnych linijek zwyczajnie sprawia czytelnikowi przyjemność. Faktura skał, barwy śniegu, gra cieni – to wszystko jest ujęte bardzo poetycko. Autorka dostrzega detale budujące tamtejsze krajobrazy, misterne sploty i szerokie smugi; zwraca uwagę na subtelne różnice oraz kontrasty, chłonie piękno smaganego wiatrem pustkowia i pozostaje otwarta na nowe doświadczenia.
Daje się poznać jako dojrzała, wrażliwa obserwatorka. Inteligentna introwertyczka o umiarkowanych poglądach, zachłannie celebrująca ciszę, ale jednocześnie ciekawa świata i ludzi. Umiejętnie pisze o swoich odczuciach i emocjach jakie towarzyszyły mieszkańcom wyspy. Dzieli się pięknem Spitsbergenu i skłania do odmiennego spojrzenia na naszą codzienność.

Mimo tych plusów, w opisywanych historiach czasem czegoś brakuje. Niekiedy nie ma zgrabnej pointy, innym razem gry z czytelnikiem, stopniowania napięcia lub zaskakującego finału. Jest to typowe dla prozy życia, zwłaszcza tam, na dalekiej Północy – jednak dobrze by było podać to troszkę inaczej. Oprócz tego można też mieć zastrzeżenia do niektórych impresji – wizualizacja nastręcza pewne trudności. Są przeładowane i męczące.

Ilona Wiśniewska opisuje nam pokrótce różne postaci, ich nastawienie, profile działalności, powody które ciągną je na Daleką Północ. Co je męczy, co odrzuca, co fascynuje – ale nie jest to pogłębione. Są sylwetki bardziej interesujące. Zasługujące na szersze przybliżenie. A te mniej ciekawe, jeśli tylko mocniej je pocisnąć, też mogłyby wykrzesać z siebie coś ekstra (w końcu ludzi poznaje się powoli). Gdyby tych postaci było mniej, gdyby autorka skupiła się na tylko kilku osobach – mogłoby by być to korzystniejsze dla całości.

•

Archipelag Svalbard został odkryty stosunkowo późno, i jest zamieszkiwany od niedawna.
Autorka pisze o wydarzeniach z początku nowego milenium, oraz całym wieku XX. Tylko kilka wzmianek porozrzucanych w tekście i zamykająca książkę historia pochodzą z wieków wcześniejszych.

Ilona Wiśniewska odwiedziła Spitsbergen po raz pierwszy w 2009, a od 2010 mieszkała tam na stałe.

•

Tytułowe białe to oczywiście wszechobecna biel. Jednak w książce mamy wyspę odmalowaną w o wiele szerszej palecie barw, a także konsekwentne akcentowanie ciemności, więc taki wybór trochę dziwi. Jest to też niejako żart, podsunięty przez znajomego autorki: „dowiedział się, że piszę książkę dla Czarnego, powiedział tylko: »No to musisz ją nazwać Białe«”. (Str. 169 i 205).

•

Północna Norwegia. Prześladowania trwały jeszcze po wojnie (Dwójka) [2016]
https://www.youtube.com/watch?v=5r-0-1gTpoY
Krótka rozmowa z autorką „Białego” i „Hen”.
O Spitsbergenie pisze też w swoich dziennikach Szczepan Twardoch. Z uwagi na fakt że jest to polskie spojrzenie, warto się zapoznać.

UWAGI: na str. 102 – jedenasta linijka od końca, słowo „co” warto by zamienić na „które”; str. 183 – ostatnia linijka na stronie, po „domu” powinien być przecinek – a poza tym technicznie/stylistycznie bez zarzutu.

(2014)

„Białe” – rzecz o ludziach zamieszkujących Spitsbergen: uczonych, górnikach, pracownikach kontraktowych, myśliwych i spragnionych refleksji. O dosyć międzynarodowym towarzystwie, w ekstremalnych warunkach. Impresje, rozmowy oraz poszukiwania śladów przeszłości.

Tekst dobrze oddaje atmosferę archipelagu Svalbard. Otwiera przed nami przestrzeń, zarówno tę fizyczną –...