Największy manifest literatury pozytywistycznej w rodzimym wydaniu. Ustępujący jedynie „Lalce” Bolesław Prusa. Powieść jest bardzo ujmująca w swojej sielskości i opisie świata, którego już dawno nie ma. Czytając kolejne strony miałem uczucie, tak jakby sędziwa babcia opowiadała mi historię z lat minionych. Całość książki zakłóca mi nieco przesadne moralizatorstwo autorki. Mam świadomość, że czasy powstania „Nad Niemnem” były czasem propagowania pracy u podstaw, oświecenia ogólnonarodowego i stworzenia ponadklasowej więzi wszystkich stanów społecznych. Niemniej jednak szczególnie irytująca była dla mnie postać nastoletniego Witolda Korczyńskiego, który mentorskim tonem nudzi otoczenie swoim dydaktyzmem na wszelakie tematy i prawi o konieczności powszechnego bratania się ziemiaństwa z chłopstwem. Jednocześnie wiedzie życie panicza z majątku ziemskiego, który chętnie czerpie z kieszeni realistycznego i gospodarczego ojca, aby rozdawać podarki okolicznym zagrodnikom.
Kolejna drażliwa dla mnie kwestia, jaka przewijała się od pierwszej do ostatniej strony książki, to zmasowana apologia Powstania Styczniowego. Które, w sensie faktów politycznych, było sromotną klęską odizolowanego od świata narodu, w obronie którego nikt się nie opowiedział. Konsekwencje tego zrywu był straszliwe, zaostrzenie kursu rządu carskiego, rekwizycje i bariery celne. Rozwój polityczno-gospodarzy naszego nardu został cofnięty o wiele lat.
Odwoływanie się do braterstwa ponadklasowego w czasie Powstania Styczniowego, które symbolizuje w książce czasowy alians szlacheckiej rodziny Korczyńskich z chłopską familią Bohatyrowiczów, jest z grunty przekłamany. Wszystkie powstania przeciw zaborcom miały charakter zrywów uprzywilejowanej klasy szlacheckiej, która chciała przywrócić przedrozbiorowe status quo. Chłopstwo w swej masie było zazwyczaj obojętne na „Pańską Drakę” bądź też jawnie wrogie. Literackim dowodem na to jest chociażby nowelka Żeromskiego „Rozdziobią nas kruki, wrony”
Charakterystyczne dla literatury doby pozytywizmu są rozwlekłe opisy przyrody, krajobrazu lub otoczenia, w jakim osadzona jest akcja powieści. Takie zabiegi stylistyczne są już tylko miłym zabytkiem historii literatury. W dobie programów telewizyjnych, albumów i internetu, takie kompleksowe malowanie w wyobraźni czytelnika scenerii jest już zbędne, bo każdy potrafi sobie przywołać odpowiedni obraz ze wcześniejszych doświadczeń.
Jednak całość jest wyjątkowym osiągnięciem literatury polskiej i warto sobie to dzieło przyswoić, chociażby dla uzupełnienia wiedzy na temat rodzimej prozy.

Największy manifest literatury pozytywistycznej w rodzimym wydaniu. Ustępujący jedynie „Lalce” Bolesław Prusa. Powieść jest bardzo ujmująca w swojej sielskości i opisie świata, którego już dawno nie ma. Czytając kolejne strony miałem uczucie, tak jakby sędziwa babcia opowiadała mi historię z lat minionych. Całość książki zakłóca mi nieco przesadne moralizatorstwo autorki....