„W cieniu drzewa granatu” Tariqa Alego to powieść, której akcja rozgrywa się około roku 1499 w mauretańskiej Hiszpanii. Burzliwe i niespokojne czasy czytelnik śledzi z perspektywy muzułmańskiego arystokraty Umara Ibn Farida i jego rodziny. Autor w powieści prezentuje kraj, w którym od stuleci panowali muzułmanie, jednak czas ich przywództwa zdaje się nieuchronnie dobiegać końca. Hiszpańscy katolicy zamierzają przejąć władzę. Chcą odzyskać dominującą rolę w kraju i przede wszystkim zwalczyć niewiernych. Odnosi się wrażenie, iż zamieszkujących Hiszpanię Arabów i Żydów oczekuje dramatyczna przemiana ich dotychczasowego losu. Do wyboru mają bowiem: konwersję na katolicyzm, ucieczkę lub śmierć. Na jaki wybór zdecydują się główni bohaterowie powieści?

Tariq Ali to brytyjski autor, twórca filmowy i historyk. To także jeden z bardziej popularnych lewicowych intelektualistów w Wielkiej Brytanii. Urodzony w Lahore w 1943 roku był naocznym świadkiem brytyjskiego panowania na dzisiejszym terytorium Pakistanu. Jako student organizował demonstracje przeciwko pakistańskiej dyktaturze wojskowej. Wydaje się, że jego tęsknota za wolnością znalazła wyraz w pierwszym tomie „Kwintetu Muzułmańskiego”, czyli powieści „W cieniu drzewa granatu” przetłumaczonej dotychczas na kilkanaście języków.

Powieść, oprócz historycznie doniosłych tematów i postaci, przynosi pogłębioną charakterystykę ówczesnego sposobu życia muzułmanów. Codzienna egzystencja, obyczaje, tradycje, ale także tajemnice głównych bohaterów opisane są językiem, który na pierwszy rzut oka mógłby wydawać się nudny i wymagający od czytelnika sporej koncentracji. To jednak tylko pierwsze, powierzchowne wrażenie, które znika wraz z pogłębioną lekturą tekstu. Nieprzypadkowo bowiem autor określany jest przez zachodnich krytyków mistrzem cichych tonów.

Powieść imponuje rzetelnym odtworzeniem epoki, w której chrześcijanie, muzułmanie i żydzi do pewnego momentu żyli w doskonałej harmonii, tworząc tolerancyjne, postępowe i jak na ówczesne realia oświecone społeczeństwo. To sfabularyzowany obraz rzeczywistości historycznej, która dowodzi, że nie zawsze świat zachodni odgrywał dominującą rolę w nauce i kulturze. To wreszcie opowieść o tym, że współczesna Europa wiele zawdzięcza średniowiecznej kulturze zrodzonej na Półwyspie Iberyjskim.

Poza tym książka brytyjskiego pisarza to również świadectwo nieprzeciętnej wiedzy historycznej, pogłębionych badań oraz erudycji autora, absolwenta Oxfordu. Tariq Ali dołożył wszelkich starań, by naszkicować w powieści sylwetki wielu historycznych postaci, jak choćby: Jiméneza de Cisnerosa, kardynała i generalnego inkwizytora, Izabeli Kastylijskiej, licznych wodzów, sułtanów, filozofów, uczonych oraz innych przedstawicieli kultury arabskiej.

„W cieniu drzewa granatu” to sprawnie napisana i trzymająca w napięciu powieść historyczna, obrazująca schyłek multikulturowej Andaluzji i wyparcie Maurów z Półwyspu Iberyjskiego. To smutna historia końca pewnej epoki, do której upadku przyczyniła się rekonkwista. To także przypowieść o tym, jaką cenę przychodzi czasem zapłacić za wierność tradycji przekazywanej z pokolenia na pokolenie i własnym przekonaniom religijnym.

Ewelina Tondys