„Rzeczywistość, o jakiej potrafimy mówić, nigdy nie jest rzeczywistością samą w sobie” – Werner Karl Heisenberg (1901 – 1976), niem. prof. fizyki teoretycznej.

Tym cytatem Ferdinand von Schirach, adwokat/pisarz, rozpoczyna swoje „Przestępstwo”, zbiór 11 relacji/opowiadań opisujących wydarzenia i sprawy kryminalne, w których był obrońcą. Słowa te mają swoje głębokie uzasadnienie, bo w istocie wszystko tu jest względne i zależne, tak samo jednoznaczne jak nieostre.
Bo czym w istocie jest przestępstwo, gdy weźmie się definicje prawną ? W dużym skrócie można powiedzieć, ze to karalne naruszenie prawa, ścigane w drodze procesu karnego. F. v. Schirach jest przedstawicielem i aktywnym uczestnikiem konkretnego, niemieckiego procesu karnego, ze wszystkimi wynikającymi z tego konsekwencjami, w tym także podejściem do istoty przestępstwa, jego znaczenia i kwalifikacji prawnej.

Czytałem dzieło F. Schiracha w kontekście swojej wiedzy o procesie i procedurze karnej w Polsce i trudno nie odnieść wrażenia, że, a także jak, daleko nam do takiego humanistycznego podejścia do pojęcia przestępstwa, przestępcy, winy, odpowiedzialności, istoty wymiaru sprawiedliwości, itd.
Pośród tych jedenastu opowieści (szczególnie niektórych) ten humanizm jest niezwykle znaczący i donośny, pomimo odrażających niekiedy okoliczności przestępstwa. „Rzeczy na ogół nie są proste a wina to sprawa śliska”, jak mawiał wuj Ferdinanda von Schiracha, niegdyś przewodniczący składu w sadzie przysięgłych.
We wszystkich opisanych przypadkach znaczenie tych słów jest widoczne jak na dłoni, np. w pierwszym opowiadaniu „Fuhner” – historii cenionego lokalnego lekarza, którego ponad 40-letnie małżeństwo zakończyło się brutalnym zabójstwem zony przez niezwykle spokojnego, prawego i uczciwego lekarza. Tylko wnikliwa analiza historii tego małżeństwa, psychicznego znęcania się nad mężem, pozwoliła dokładnie rozpoznać motywy i psychologiczne podłoże tego zabójstwa, kiedy oskarżony, jak stwierdził biegły, „doszedł do ściany”. Sprawa zakończyła się niewielkim wyrokiem więzienia w warunkach półwolnościowych.

Bardzo kontrowersyjna zazwyczaj i trudna w ocenie jest tzw. obrona konieczna, którą F.v.Schirach zilustrował opowiadaniem o człowieku, który zaatakowany przez dwóch podchmielonych żuli, w sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia zraniony nożem przez napastnika, w sposób prawdopodobnie zaskakujący dla samego siebie pozbawił życia obydwu napastników, po czym spokojnie czekał na przybycie policji. Poza samym jednoznacznie stwierdzonym aktem obrony koniecznej, (kiedy najczęściej, przynajmniej w polskim prawie, problemem jest określenie i uznanie przekroczenia jej granic) interesujący w tym przypadku był fakt braku ustalenia tożsamości tej osoby wobec jej całkowitego milczenia i wypuszczenie na wolność bez postawienia jakichkolwiek zarzutów, u nas niewyobrażalne.

Poza samymi opowieściami wartością dzieła jest i to, ze poznajemy bardzo istotne w niemieckim procesie karnym oryginalne instytucje czy zasady, przede wszystkim instytucję sędziego śledczego, od którego jednoosobowej, niezawisłej decyzji zależy, czy podejrzany trafi do aresztu czy tez nie, na podstawie tzw. badania zasadności zatrzymania. Bardzo ważny jest tez fakt, ze prokuratura nie jest stroną w procesie, a wiec nie ma możliwości wygrania czy przegrania sprawy, ma tylko obiektywnie i bezstronnie oskarżać, a i to tylko w przypadku dopuszczenia sprawy do etapu tzw. rozprawy głównej. W jakim stopniu zmienia to istotę procesu karnego ? Znamy z własnego podwórka wiele spraw, w których prokuratura "musi wygrać" sprawę, często tylko dlatego, że ją wniosła.

Von Schirach opowiada o ludziach „o zabójcach, dilerach narkotyków, prostytutkach, i sprawcach napadów na bank, każdy z nich ma swoja historię i nie bardzo się rożni od nas samych”. Autor robi to w sposób fascynujący, wciągający bez reszty, kiedy czytamy, jak z błahych spraw, spraw chwilowych decyzji, nadmiaru uczuć, przypadku, choroby rodzą się przestępstwa i przestępcy, którzy w innych okolicznościach nigdy nie popełniliby tego przestępstwa, których nigdy nie podejrzewalibyśmy, że coś takiego zrobią. Wydawałoby się, że te wszystkie rzeczy przydarzają się innym, to przecież nie my. Jednak nie możemy zapominać, ze dla innych my sami jesteśmy ci „inni”…

Zwięzły, konkretny i celny język Autora, jego chłodny i rzeczowy ton jeszcze bardziej uwiarygadnia opisywane wydarzenia, nie pozostawiając nikogo wobec nich obojętnym. Godne polecenia! Pozdrawiam

„Rzeczywistość, o jakiej potrafimy mówić, nigdy nie jest rzeczywistością samą w sobie” – Werner Karl Heisenberg (1901 – 1976), niem. prof. fizyki teoretycznej.

Tym cytatem Ferdinand von Schirach, adwokat/pisarz, rozpoczyna swoje „Przestępstwo”, zbiór 11 relacji/opowiadań opisujących wydarzenia i sprawy kryminalne, w których był obrońcą. Słowa te mają swoje głębokie...