Londyn. Centrum kultury dla wielu pokoleń. Miasto wielu sztampowych zabytków i miejsc ze szczytu listy „must see”. Mnogość muzeów, wystaw, wiktoriańskich budynków i nowoczesnych instalacji. Prawdopodobnie największe w Europie zespolenie wielu kultur na raz. Obok typowych flegmatycznych i mokrych od deszczu czy zagubionych w londyńskiej mgle Anglików, stolica Zjednoczonego Królestwa otacza się mnogością nacji, które przyjechały po lepszy byt, a może których rodzice kiedyś zostali przyciągnięci do tego miasta wielu obietnic.

Mam ogromną nadzieję, że Zadie Smith przedstawiać nie trzeba. Po swoich fenomenalnych „Białych zębach” i nie mniej wspaniałym „O pięknie”, Smith stała się dla mnie ikoną etnicznej Anglii. Pochodząca z Jamajki autorka, często opisuje poczynania ludności napływowej do anglosaskich krajów. W najnowszej swojej powieści, „Londyn NW”, zabiera nas do północno-zachodniego Londynu, pełnego czarnoskórej ludności – skazanej na biedę i zepchnięcie na margines społeczny, bądź walczącej o swój los. Są blokersi, którym dobrze w środowisku pełnym narkotyków i przemocy. Są też pilnie pracujący młodzi ludzie, pragnący wyrwać się z przydzielonego im kawałka świata.

Smith tworzy wielowarstwowe, prawdziwe, pełne rozterek postaci – młodych ludzi, którzy dorośli i zaczynają rozliczać się ze swojego życia. Leah Hanwell, wiodąca z pozoru udane i poukładane życie. Keisha bądź Natalie Blake – odnosząca sukcesy prawniczka, która ciężką pracą realizuje samodzielnie swój wytyczony plan. Felix Cooper – odbijający się od dna mężczyzna, mający nadzieję na spokojne życie u boku ukochanej Grace. Losy bohaterów zamknięte są w osobnych rozdziałach – zupełnie różniących się od siebie formą. Pod tym względem książkę czyta się ciekawie, a jednak nieco dziwnie – coś na kształt przybrania pośredniej formy między polskim stylem dialogowym a tym anglosaskim.

Historia zaczyna się od niespodziewanej wizyty u Leah Hanwell. Narkomance udaje się nabrać dobroduszną Leah, wyłudzić od niej pieniądze, a przede wszystkim zasiać poczucie winy. Shar przyjaźni się z Nathanem Boglem, chłopakiem, w którym Leah od dzieciństwa się kochała. Shar uczęszczała do tej samej szkoły, co Leah i Natalie. A jednak Shar została pociągnięta na dno, a one się odbiły… Bo my staraliśmy się bardziej – wyjaśnia swojej przyjaciółce Natalie. Byliśmy mądrzejsi i wiedzieliśmy, że nie chcemy żebrać pod drzwiami innych ludzi. Chcieliśmy do czegoś dojść. Tacy jak Bogle… im tak bardzo na tym nie zależało. Przykro mi, jeśli uznasz tę odpowiedź za okrutną, Lee, ale taka jest prawda. To jedna z tych rzeczy, których cię uczy sala sądowa: ludzie zwykle dostają to, na co zasługują. Choć nie do końca możemy to samo powiedzieć o Felixie Cooperze. Jego tragiczny los tylko informacyjnie splata się ze światem Natalie i Leah. Znając finał jego historii, podążamy z nim przez cały obszerny rozdział. I mimo wszystko na koniec czujemy zaskoczenie tym niesprawiedliwym przebiegiem wydarzeń.

Ale głównym bohaterem powieści Zadie Smith jest tak naprawdę Londyn. To nie jest to miejsce, gdzie możemy wybrać się na herbatkę, wsłuchać w bicie Big Bena; to nie ten Londyn z Tower Bridge, Hyde Parkiem i Buckingham Palace. To Londyn NW. Konkretne, prawie oderwane od reszty powszechnie znanej stolicy, miejsce. Smith snuje swoją opowieść o NW w iście joyce’owskim stylu. W ciągu krótkiego odstępu czasu – kilku godzin, jak u opowieści o Felixie Cooperze, snujemy się po północno-zachodnim Londynie, jak snuć mógł się Leopold Bloom po zakamarkach Dublinu. To epopeja miasta – tego twardego, niebezpiecznego, którego boimy się jako turyści zwiedzać. Jest ono dane tylko mieszkańcom, bo 'reality bites'. W tę właśnie rzeczywistość Zadie Smith nakazuje nam się wgryźć. Wspaniale żongluje nastrojami i odnośnikami kulturowymi. Uwielbiam jej wplatane w opowieść teksty piosenek, w narracji czuć rytm, melodię. Uwielbiam jej elektryzującą moc, która przyciąga i odurza. Opisując w mistrzowski sposób realizm miejski i losy pełnych rozterek trzydziestolatków, Zadie Smith działa jednocześnie jak narkotyk. I tylko zazdrość i podziw chwytają za serce – jakże to ona tak genialnie umie pisać?

Monika Samitowska-Adamczyk