I jakże tu kochać ziemię, na której są pająki,
i Stwórcę, w którego głowie sen o pająku się błąka?
A nuż gdzie w niebie lub piekle spotkam Ideę Pająka,
ogromną, z kłami na brzuchu, zgiętą w pająki - kabłąki?
(...)

Nie wszyscy lubimy pająki - co to, to nie. Wielu z nas z obrzydzeniem je rozdeptuje, a jeszcze inni uciekają od nich z krzykiem. Nieliczni, powodowani jakimś pierwotnym, mitycznym strachem przed niespodziewanym, ale gniewnym deszczem, pozostawiają te niewielkie stworzenia w spokoju. Ile z nich wylądowało pod podeszwą naszych butów? Ile wciągnęliśmy w bezlitosną, ssącą rurę odkurzacza, z której - jak sobie wyobrażam - nie ma już powrotu do świata żywych? Można by mnożyć i dodawać takie sytuacje, biorąc jednak w nawias rzecz nadrzędną i najważniejszą - czy my przypadkiem nie niedoceniamy tych przedziwnych żyjątek, które - jeśli zaobserwujemy je podczas snucia pajęczyny - mogą wywróżyć nam ładną, pozbawioną deszczu pogodę? Z odpowiedziami śpieszy pan Robert i jego pająki.

„Pająki pana Roberta” to książka - bo nie możemy jej nazwać powieścią - dziwna i z pewnością oryginalna. Na pozór książka przyrodnicza, jednak pisana zupełnie innym piórem - może niespodziewanie porwać nas w ten mikroświat zamieszkany przez pająki, o których gatunkach i zwyczajach - głównie godowych - pisze Robert Pucek. Autor sprawia wrażenie, jakby urwał się z choinki, ale chodzi tu o pozytywny wydźwięk tego stwierdzenia. „Pająki pana Roberta” tchną świeżością i są zupełnie nowym spojrzeniem na literaturę. Nie wiem, czy wydawnictwo Czarne nie miało wrażenia ryzyka, podejmując się wydania tego dzieła, jednak jeśli tak - to cieszę się, że je podjęli.

Autor wyraża się - można powiedzieć - w formie fejsbukowej, czyli mówiąc o sobie w trzeciej osobie. Pan Robert to, pan Robert tamto... ale spokojnie - pana Roberta jest tu zdecydowanie najmniej, natomiast niekiedy może ogarnąć Was dziwne uczucie swędzenia i drobienia tycich, wyimaginowanych nóżek po Waszym ciele. Robert Pucek nie tylko głęboko wnika wraz z czytelnikiem w drobne sprawy wypełniające egzystencję pająków, ale także - jakby zupełnie nieplanowanie i przypadkiem - zagłębia się w oryginalne opisy przyrody i krajobrazu, a także w zaskakujące konceptem porównania i analogie świata pajęczaków do społeczeństwa ludzkiego. Autor wiele czerpie z badań uczonych, takich jak Martin Lister czy Jan Swammerdam - zgadzając się z nimi lub powątpiewając w słuszność ich hipotez. Cieszy delikatne poczucie humoru pana Roberta, a także jego niezwykła spostrzegawczość i wrażliwość na punkcie niewielkich mieszkańców Ziemi. Dzięki autorowi poznajemy wiele gatunków, zaznajamiamy się z ich sposobem na macierzyństwo i kopulację (tyle że w odwrotnej kolejności!), a także sposób odżywiania się. Pan Robert zdaje się bronić tych delikatnych stworzeń przed zarówno miażdżącą podeszwą, jak i takąż krytyką ze strony człowieka. A przecież okazuje się, że w wielu przypadkach potrafią one być bardziej ludzkie i zdobyć się na większe poświęcenie niż niejedni przedstawiciele gatunku ludzkiego.

„Pająki pana Roberta” to książka podzielona na dziewięć rozdziałów, z czego każdy opisuje co najmniej jeden gatunek. Znajdziemy tu spojrzenie na ich życie i funkcjonowanie w środowisku i to, jak zmieniało się ono - mam tu na myśli owo spojrzenie - na przestrzeni wieków. Przeplata się to z trafnymi spostrzeżeniami pana Roberta - często zahaczającymi o zaczątek do filozoficznego wywodu, a często będącymi po prostu spostrzeżeniami. Robert Pucek ma jakąś magiczną moc, która sprawia, że o zwykłych - a nawet, można powiedzieć, że brzydkich - rzeczach potrafi pisać w sposób urokliwy i niezwykły. Na kartach swojej książki stworzył dziewięcioodcinkowy program, którego nie powstydziłoby się żadne Discovery Channel czy Animal Planet. Zachęcam do sięgnięcia po „Pająki pana Roberta”, choć wiem, że niektórzy z grymasem odsuną od siebie tę książkę. Jednak nie zmienia to faktu, że naprawdę warto - dla zapoznania się z tymi stworzeniami, dla spojrzenia na nie z innej perspektywy, a także dla zerknięcia na nas, ludzi, przez pryzmat pajęczej sieci życia tak misternie utkanej, a tak rzadko dostrzegalnej, a tym bardziej – rzadko docenianej. I nie bójcie się, pająki naprawdę nie są takie straszne i choć cenię i zawsze będę cenić twórczość Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, to z tym jednym wierszem nigdy nie mogłam się pogodzić...

(...)
Przypomni, że jest oliwkowa, że ma szczecinę na nodze
i odwłok jak tłuste serce, i gniazdo oczu mnogich -
i nagle skoczy porywczo, rozrzuci długie nogi
i tak mnie strasznie przestraszy, że więcej się nie urodzę -*

* M. Pawlikowska-Jasnorzewska, Pająk

Sylwia Sekret