Czym jest teatr dla powieściopisarza? Jakie znaczenie ma dla niego owa forma artystycznego wyrazu i czy znajduje ona odzwierciedlenie w poezji i literaturze? Antoni Słonimski rozważa ten problem w zapomnianym już dziele Teatr w więzieniu, którego opisu bezskutecznie można poszukiwać na portalach czytelniczych. Nie ukrywam, iż sama prawdopodobnie nie dotarłabym do tej pozycji, gdyby nie zajęcia z literatury lat 20. i prowadzący, który udostępnił mi rzadkie wydanie z 1922 roku. Szczególnie przykre wydaje się niedostrzeganie wagi spuścizny, jaką zostawił Słonimski, w świetle dostrzeżenia faktu, iż stanowiła ona inspirację dla kolejnych pokoleń pisarzy. Choć Teatr w więzieniu jest dzisiaj niedoceniany, ma wiele wspólnego z kwestią formy, która pojawia się później u Witolda Gombrowicza i dalej – u Stanisława Dygata.

Utwór ten opowiada historię życia Anatola Zorna – młodego artysty, który zmaga się z wyzwaniem, jakie stanowi próba odgrywania w życiu poszczególnych ról społecznych. Nie lubi teatru (co jest znamienne, biorąc pod uwagę sam tytuł powieści) i uważa, że „teatr nawet najlepszy brutalizuje zawsze obrazy poetyckie”. Jest nieco zbyt zapatrzonym w siebie młodym malarzem, który stara się obierać tylko korzystne dla siebie drogi życiowe.

W wyniku absurdalnego procesu zostaje skazany na osiem miesięcy więzienia w twierdzy Calbione. Początkowo trafia do aresztu oskarżony o pobicie szlachcica Bowerly’ego, jednak zostaje uniewinniony w tej sprawie. Wyrok zapada w związku z fałszerstwem, którego dopuścił się dawno temu – upierał się, że obraz jego autorstwa został namalowany w Wenecji, podczas gdy na płótnie widniał wyraźny napis: „Paris 1911”.

Ten groteskowy epizod sprawia, iż akcja utworu przenosi się do tytułowego więzienia, które w symboliczny sposób stanowi reprezentację samego życia – jako więzienia, w którym obowiązują ustalone schematy zachowań rodem z dramatu. Nie jest to tradycyjna placówka, z jaką kojarzymy tego typu miejsca. W tym więzieniu nadzorcy starają się resocjalizować skazanych, chcąc, aby dobrze spożytkowali oni czas odsiadki. Jednak nie wszyscy więźniowie podzielają tego typu praktyki. Pięściarz Adley wychodzi z założenia, że gdy odsiedzi swoje, będzie mógł wrócić do swojej złodziejskiej profesji.

Anatol tworzy w twierdzy sztukę teatralną Daniel, którą wystawia razem ze współwięźniami i strażnikami. To właśnie podczas przedstawienia nadarza się okazja ucieczki z tego dosłownego i metaforycznego teatru. Czy można jednak uciec przez samym sobą? Kolejne wydarzenia z powieści stanowią odpowiedź na to pytanie.

Teatr w więzieniu to także powieść o miłości, która również ulega steatralizowaniu. Bohater miota się pomiędzy uczuciami do Alicji Devers, Marii Beaupré oraz pragnieniem majątku Zofii Peel. Zakończenie utworu pokazuje, która z tych „kobiecych” motywacji była dla Anatola najsilniej determinująca.

Szczerze polecam ten utwór. Mam nadzieję, że doczekam się nowego wydania.

http://jadro-byka.blogspot.com/2014/06/teatr-w-wiezieniu-antoni-sonimski.html

Czym jest teatr dla powieściopisarza? Jakie znaczenie ma dla niego owa forma artystycznego wyrazu i czy znajduje ona odzwierciedlenie w poezji i literaturze? Antoni Słonimski rozważa ten problem w zapomnianym już dziele Teatr w więzieniu, którego opisu bezskutecznie można poszukiwać na portalach czytelniczych. Nie ukrywam, iż sama prawdopodobnie nie dotarłabym do tej...