S. Wolpert zajmuje się w swoich badaniach historią Indii w XIX i XX wieku, a po polsku ukazała się już wcześniej jego biografia Gandhiego. W "Nowej historii Indii" aż zanadto wyraźnie widać, który okres najbardziej Autora interesuje. Rozkład materiału jest nie najlepszy: starożytność została ukazana nie najgorzej, ale już okres dominacji muzułmańskiej (powiedzmy "indyjskie średniowiecze") przedstawione zostały na ledwo kilkudziesięciu stronach, tak samo zresztą jak epoka Mogołów. Narracja staje się dużo bardziej szczegółowa, gdy Autor dochodzi do rządów brytyjskich. Tu obszernie rozpisuje się nad działaniami kolonizatorów i potem nad formowaniem się ruchu, który ostatecznie Anglików z Indii wypędzi. Mamy więc w tej książce bardzo dokładną analizę XIX i XX wieku (opis wydarzeń po 1947 to przewaga pracy Wolperta nad tą autorstwa Kieniewicza) i raczej pobieżną stuleciu poprzednich.

Już w biografii Gandhiego Wolpert dał do zrozumienia, że bardzo podziwia Mahatmę. Widać to także w tej książce: nie dość, że mamy do czynienia z bardzo pochwalnym tonem opisu działalności tego przywódcy, to jeszcze bardzo wiele wcześniejszych wydarzeń i przemian zostaje zinterpretowanych w - anachronicznej - perspektywie aktywności Gandhiego. Ahimsa jest więc niby w tej pracy naczelną zasadą działania Hindusów od zarania ich cywilizacji, przy czym na każdej niemal stronie opisywane fakty zadają tej tezie kłam. Kolejną wadą tej syntezy jest bardzo anglocentryczne spojrzenie, które odpowiada poglądom angielskiego czytelnika (odwołuje się wszak do znanych mu spraw, postaci i mitów, jak ta słynna kalkucka Czarna Dziura z roku 1756). Wszystko to nie ułatwia momentami lektury polskiemu odbiorcy.

Nie chcę jednak dać do zrozumienia, że "Nowa historia Indii" to książka słaba. Tak nie jest. Wolpert dobrze rozkłada materiał między historię polityczną, gospodarczo-społeczną i kulturową. Dużo pisze o zagadnieniach hinduizmu i jego znaczeniu w kształtowaniu się cywilizacji subkontynentu. W opisie wydarzeń po 1947 analizuje też sytuację w Pakistanie i Bangladeszu, które przecież też przez wieki tworzyły Indie jako całość. Kompozycyjnie dobrym rozwiązaniem jest podział rozdziałów na mniejsze segmenty, w których omówione zostaje jedno zagadnienie, np. sylwetka jakiegoś polityka lub opis jakiegoś ważnego zgromadzenia. Podsumowując uznałbym tę książkę za lekturę naprawdę wartościową w odniesieniu do ostatnich dwóch stuleci. Tu Wolpert zdobywa przewagę nad Kieniewiczem. Co się zaś tyczy okresu przed przejęciem kontroli nad Indiami przez Brytyjczyków, to omawiana synteza jest nazbyt pobieżna i dla mnie przynajmniej niewystarczająca.

Tomasz Babnis

S. Wolpert zajmuje się w swoich badaniach historią Indii w XIX i XX wieku, a po polsku ukazała się już wcześniej jego biografia Gandhiego. W "Nowej historii Indii" aż zanadto wyraźnie widać, który okres najbardziej Autora interesuje. Rozkład materiału jest nie najlepszy: starożytność została ukazana nie najgorzej, ale już okres dominacji muzułmańskiej (powiedzmy...