„Indie rozdarte” to zbiór trzech esejów napisanych w latach 2009-2010 przez Arundhati Roy, indyjską działaczkę społeczną, znaną w Polsce z wydanej w 1997 powieści „Bóg rzeczy małych”. Poprzedza je krótki wstęp autorki, napisany w lutym 2011, w którym wspomina ona o działaniach rządu związanych z przygotowaniami do Igrzysk Wspólnoty Brytyjskiej z 2010, mających zlikwidować problem biedoty tak, by Delhi odpowiadały standardom światowych metropolii. Wydano więc ustawy, za sprawą których ubodzy zniknęli jak sprane plamy. Los tych najbiedniejszych stanowi centrum zainteresowania pisarki.

Tematyka trzech niezależnych, silnie polemicznych esejów, wyraźnie napisanych w reakcji na konkretne społeczno-polityczne decyzje, dotyczy przede wszystkim działań indyjskiego rządu zogniskowanych w ogłoszonej przez ministra spraw wewnętrznych w 2009 operacji zwanej „Zielone Łowy”. W oficjalnej wersji stanowiła ona wyzwanie rzucone maoistowskim rebeliantom, czyli członkom nielegalnej Komunistycznej Partii Indii. Uznają oni, iż tradycyjną i blokującą wewnętrzny rozwój kastowość społeczeństwa indyjskiego można zlikwidować jedynie poprzez obalenie państwa indyjskiego. W 2008 nazwani zostali przez przedstawicieli rządu indyjskiego terrorystami. I odtąd uznawani za zagrożenie dla rozwoju Indii, określani mianem lewicowego ekstremizmu, oskarżani o bezwzględność stanowią państwowego wroga numer jeden. W eseju „Wojna ministra Chidambarama” (ministra spraw wewnętrznych, związanego wcześniej jako prawnik z koncernami górniczymi) Roy pokazuje jednak drugie oblicze maoistów – armię partyzancką złożoną z najbiedniejszych, z ludności plemiennej, która staje do walki o własną godność. Pokazuje ludzi, którzy nie mając znikąd wsparcia, bronią tego, co dla nich najcenniejsze - ziemi, którą wydziera się im w imię fałszywie pojętego rozwoju gospodarczego kraju. Przestrzega tym samym przed wiarą w uczciwość akcji rządowej, stawiając w tle interesy bogatych spółek górniczych, które eksploatują środowisko naturalne Indii.

Eseje są z jednej strony wykładem na temat polityki rządu Indii wobec najbiedniejszych albo właściwie jej braku, mówią o interesach spółek górniczych, o historii ruchu rebelianckiego, z drugiej noszą wyraźnie reportażowe piętno. „U boku towarzyszy” jest także zapisem kilku dni z życia autorki w środku dżungli z partyzantami. Konspiracyjne spotkanie, które odbyła i kilkuetapowa, wielodniowa podróż dla udziału w obchodach setnej rocznicy rebelii 1910 przeciw Brytyjczykom, stanowi znaczący materiał do refleksji. Pora Bhumkal (taka nazwa tej uroczystości) to radosne święto w sercu dżungli, które Roy postrzega jako wyraz sprzeciwu wobec cywilizacji, dążącej do unicestwienia rdzennych mieszkańców tych terenów. Szkicując portrety młodych, anonimowych często, maoistów, pokazuje ludzi żywych, niezwykle zaangażowanych ideowo, innych od sztywnych oficjalnych wizerunków członków Partii, za które zresztą są sami odpowiedzialni. Ujawnia także wyraźnie własne mieszane uczucia względem nich. Wszędzie unosi się przecież duch Mao, a retoryka rebeliantów to język szorstki, język przemocy, tak ostry, że niemal ludobójczy. A jednak w jakiś sposób ona ich rozumie. Bo tu, w lasach Dantewary, trwa zaciekła walka o duszę Indii. A jest to walka także bezpardonowa i krwawa.

Znaczący element refleksji stanowi również problem trudnej, często dramatycznej sytuacji kobiet indyjskich, także „towarzyszek” i ich praw. To odpowiada feministycznym zainteresowaniom autorki.

Arundhati Roy nie boi się nazywania rzeczy po imieniu. Jest bardzo konkretna we wskazywaniu bolączek indyjskiej społeczeństwa. Esej „Skapująca rewolucja” jest wymierzony przede wszystkim w polityków. To oni przehandlowują pokojową współegzystencję. To ich wina, że maoiści, wybierający walkę zbrojną jako metodę działania, postrzegani jako krwawi partyzanci, choć można by ich widzieć też jako zdesperowanych biedaków, nie stanowią marginalnej siły polityczno-społecznej. To elity są odpowiedzialne za to, że ci, których chciało się pożreć, pożreć się nie dają.

Lektura „Indii rozdartych” nie jest reportażem łatwym. Rzecz bowiem dotyczy styku polityki i interesów korporacyjnych. Nie każdy swobodnie porusza się w tym obszarze. A jednak zaangażowanie autorki, jej bezkompromisowość przyciągają. Ma ona ten dar, że jest wiarygodna. Zmusza do szukania dodatkowych informacji, objaśniających niektóre aspekty spraw politycznych. Ale za to serwuje myślącemu i krytycznemu czytelnikowi serię pytań, na które powinien szukać odpowiedzi ten, kto nie chce świata postrzegać wyłącznie przez jego cywilizacyjną malowniczość i dekoracyjność.

Wydawnictwo Wielka Litera zadbało o staranne wydanie książki. Dostajemy materiał zdjęciowy, ilustrujący poruszane zagadnienia oraz niezbędne i niezwykle przydatne przypisy, objaśniające znaczące kulturowo pojęcia i nazwy własne charakterystyczne dla życia państwowego Indii.

Polecam uwadze.

Justyna Radomińska