Pod koniec XX wieku, niemal w samym środku cywilizowanej Europy, nieopodal źródeł naszej kultury (wszak Grecja i Rzym o rzut beretem), drzemiące w ludziach demony eksplodują z przerażającą siłą. Kocioł bałkański znowu wrze. W efekcie około sto tysięcy ludzi (niektóre źródła podają, że nawet dwa razy więcej) traci życie z powodów etnicznych lub religijnych. Od 5 kwietnia 1992 do 29 lutego 1996 roku trwa oblężenie Sarajewa, którego mieszkańcy starają się przeżyć w warunkach wojny, do opisania której nie pasują żadne dotychczasowe definicje. Każdego dnia na Sarajewo spadają setki moździerzowych pocisków, a porozstawiani na wzgórzach snajperzy strzelają do przypadkowo wybranych cywilów, jak do kaczek.

Punktem wyjścia do napisania tej książki jest zdarzenie z 27 maja 1992 r., kiedy pociski moździerzowe zabijają 22 przypadkowe osoby stojące w kolejce po chleb i ranią około 70 innych. Po tym zdarzeniu, sarajewski wiolonczelista wychodzi przed budynek, gdzie doszło do tragedii i nie zważając na ostrzał odgrywa krótki koncert dla uczczenia śmierci ofiar. Sarajewianie słuchają koncertu, przez chwilę zapominając o otaczającej ich rzeczywistości, składają kwiaty – i tak codziennie, przez 22 dni.

Wokół tego zdarzenia oplatają się historie trzech postaci: Kenana, który co kilka dni wyprawia się aleją snajperów do browaru, po wodę dla rodziny; 64-letniego pracownika piekarni Dragana i Strzałę, snajperkę, która otrzymuje zadanie ochrony koncertującego wiolonczelisty. Opisując prozaiczne, zwykłe czynności, wykonywane przez tych ludzi, pisarz pokazuje przez jakie piekło przechodzą, w jakim napięciu żyją, maluje obraz tamtego Sarajewa. Brak wody i prądu, nieprzewidywalność zachowań snajperów, loteria spadających pocisków, werbowanie siłą do „wojska”, brak żywności i żerujący na tym mafiosi, handel wymienny, strach o życie swoje i bliskich i wszechobecna śmierć – to elementy tego obrazu.

Możemy śledzić przemiany, jakie zachodzą w myśleniu i psychice bohaterów. Najbardziej spektakularnym przykładem jest postać Strzały : „Sarajewo, o które walczyła, to miasto, gdzie nie trzeba było nikogo nienawidzić za to, że jest taki, a nie inny. Nie miało znaczenia, jakich człowiek miał przodków ani kim zostały jego dzieci. Nienawidziło się ludzi jedynie za ich uczynki. Można było nienawidzić mordercy, gwałciciela, złodzieja. Dlatego zaczęła zabijać żołnierzy na wzgórzach – bo nimi właśnie byli. Teraz jednak, wie o tym, powoduje nią przede wszystkim nienawiść do nich jako grupy ludzi.” Dylematy moralne związane z zabijaniem nie dają jej spokoju do końca: „Czy uważa się za lepszą, bo zabija złych ludzi? Czy jest lepsza? Czy to ważne, dlaczego ich zabija? Wie, że minął już czas, kiedy robiła to dlatego, że oni zabijali mieszkańców jej miasta. To nie wszystko. Zabija ich, bo ich nienawidzi.”

W całym tym wojennym chaosie, pomimo niepewności jutra, ludzie starają się zachować resztki normalności, próbują wykonywać zwykłe czynności dnia codziennego, jak golenie, opowiadanie kiepskich dowcipów, słuchanie radia czy wyjście na koncert wiolonczelisty, który na krótką chwilę stwarza choćby ułudę zwyczajności, sprawia, że nawet snajper zdejmuje palec ze spustu karabinu i delektuje się pięknem muzyki. Wiolonczelista gra adagio, a czytelnik chłonący tę scenę nie może się uwolnić od skojarzenia z orkiestrą na tonącym Titanicu.

Książka jest napisana bez patosu, niemal reporterskim językiem, zawiera bardzo realistyczne opisy scen, w których przypadkowi ludzie nagle przestają istnieć. Ani razu w książce nie pada nazwa wskazująca wprost, kto zabija, cały czas jest mowa o „nich” : „Posłuchaj, Strzała, w tej wojnie są dwie strony. My i oni. Nie ma nic pomiędzy.” Czytając tę książkę człowiek zastanawia się, kim trzeba być, żeby prowadzić wojnę polegającą na strzelaniu do przypadkowych ludzi chodzących po wodę czy chleb. Jakim trzeba być człowiekiem, żeby rzucać granatami w tłum mieszkańców stojących w kolejce, doprowadzić do zabicia tysięcy ludzi tylko dlatego, że mieszkają na takim czy innym terenie, że mają inne korzenie albo inaczej się modlą.

Książkę czyta się szybko i nie wiem, czy dlatego, że została tak napisana, czy z chęci uwolnienia się od jej smutnego i przygnębiającego nastroju.

Wszystkie cytaty pochodzą z książki wydanej w formie ebooka.

Pod koniec XX wieku, niemal w samym środku cywilizowanej Europy, nieopodal źródeł naszej kultury (wszak Grecja i Rzym o rzut beretem), drzemiące w ludziach demony eksplodują z przerażającą siłą. Kocioł bałkański znowu wrze. W efekcie około sto tysięcy ludzi (niektóre źródła podają, że nawet dwa razy więcej) traci życie z powodów etnicznych lub religijnych. Od 5 kwietnia...