W czasach gdy starość jest passé a kult młodości spycha ją w niebyt, Miriam Karmel narusza tabu dotyczące starości i śmierci. Jej debiutancka powieść to portret staruszki wspominającej minione lata i oswajającej teraźniejszość w oczekiwaniu na ponurego kosiarza. Osiemdziesięciotrzyletnia Esther ma nadzieję, że odejdzie godnie, najlepiej w czasie snu. I nie skończy jako stara dziwaczka z demencją, wystawiona na pośmiewisko. Esther przeczuwa, że jej ziemska wędrówka dobiega końca i chce się na spotkanie ze śmiercią przygotować, nie dać się jej zaskoczyć.

Starsza pani wiedzie uporządkowane życie, przerywane porannymi telefonami do przyjaciółki, czasem też do znajomych. Sprawdza w ten sposób, kto jeszcze żyje a kto już pożegnał się z ziemskim padołem. „Być Esther” to też powieść o samotności, nieodłącznej towarzyszce starości, niekiedy mylonej ze wścibstwem. Jej granice wyznaczają codzienne rytuały porządkujące rytm dnia. Autorka świetnie wczuła się w rolę starszej osoby, pokazując jej sposób myślenia, zachowanie, wszystkie nawyki i drobne dziwactwa. Esther ma dar obserwacji, lubi przyglądać się ludziom i na podstawie wnikliwej introspekcji charakteryzować napotkane osoby. W samotności wyostrza się zmysł obserwacji, a przyglądanie się ludziom staje się jedną z nielicznych rozrywek: w sposobie, w jaki zarzuca szalik, wsiadając do każdego ranka do taksówki, jest coś, co sugeruje, że pan Volz cienko przędzie.* Przed otępieniem kobietę ratuje poczucie humoru i dystans – do siebie, świata i przeszłości, której nie można zmienić. Postanawia jak najdłużej pozostać samodzielną i nie zgadza się na pomysł córki, która chce ją umieścić w domu starców. Relacje Esther z córką, sąsiadami, mężem czy w ogóle stosunki międzyludzkie są jednymi z ciekawszych opisów w tej książce. Córka jest nadopiekuńcza, w swoim mniemaniu dbająca o dobro matki, ale zabijająca w niej radość życia. Daje jej praktyczne prezenty, tak jakby Esther nie zasługiwała na odrobinę szaleństwa, nie miała ochoty na przyjemności. To ważny aspekt fabuły: zwrócenie uwagi na to, jak krzywdzący bywa nasz stosunek do starszych osób. Traktujemy je protekcjonalnie, z pobłażliwością, jak nierozgarnięte dzieci a często jak balast: Czy ma sens tłumaczenie, że wciąż jest sobą – chociaż powolniejszą, bardziej obolałą i zachrypłą; że pozostała wersją samej siebie?* – zastanawia się Esther.

Być Esther to być zwyczajną kobietą, domową gospodynią, wiodącą spokojne i uporządkowane życie bez wielkich szaleństw. Mieć marzenia i tęsknoty, nie zawsze zrealizowane plany, wspominać dawne wzruszenia i porywy serca, których dostarczało życie. I choć „Być Esther” nie jest to skomplikowaną książką psychologiczną, warto razem z Esther poszukać sensu życia i odpowiedzieć sobie na kilka fundamentalnych pytań a przynajmniej spróbować je sobie zadać. To książka mądra i potrzebna, zmuszająca do zastanowienia nad własnym życiem, rolą przypadku i celowości. Lekko melancholijna, ale nie smutna, nie depresyjna. Mówiąca wiele o samotności wśród ludzi, odchodzeniu, starzeniu się i stawaniu niewidzialnym dla otoczenia. Ale też pozwalająca dostrzec i docenić uroki życia, cenić upływające chwile.

Jest w niej miejsce dla ironii i humoru, dla wzruszeń, ale takich bez górnolotnego patosu. Nie jest to kiczowaty wyciskacz łez, raczej opowieść pełna pokory i zgody na wszystko, czego było jej dane doświadczyć. Co więcej Esther nie próbuje na siłę przedłużać życia, by uniknąć śmierci i odsunąć ją w czasie. Jest na spotkanie z nią przygotowana. Nie brak jej dystansu i ironicznego poczucia humoru, które pozwalają jej przeżyć starość w miarę spokojnie. Starość jest u Karmel przedstawiona jako kolejny etap życia, stan harmonijny, lecz niewolny od obaw przed współczesnością i niezrozumieniem ze strony bliskich i kolejnych, młodszych pokoleń.Być Esther to przyjmować życie z całą dobrocią inwentarza, pogodnie spoglądać w przeszłość i mimo wszystko cieszyć się starością. Staruszka pragnie uwierzyć, że w życiu wszystko ma swoją przyczynę, dzieje się po coś. Dostrzega komizm w zdarzeniach niekoniecznie do śmiechu, na pozór nieistotnych. Choć wydaje się to nieprawdopodobne - bo nie da się precyzyjnie zaplanować daty śmierci - można jej wyczekiwać i przygotować się. Pozwoli to oswoić się z myślą o nieuchronnym przecież końcu. Starsza pani uszykowała specjalnie na tę okazję niebieską sukienkę, mającą podkreślić doniosłość chwili. A ty czytelniku, przygotowałeś już sobie strój na galową uroczystość u zmierzchu życia? Przecież wcześniej czy później wszyscy będziemy jak Esther.

*Cytaty pochodzą z recenzwanej książki

Magdalena Świtała