Z oceną antologii czy też innego rodzaju zbiorów opowiadań/minipowieści mam pewien problem. Z jednej strony ukazują się one bowiem jako pewien całościowy koncept, z drugiej strony specyfika opowiadań sprawia, że są one odrębnymi, całościowymi tekstami (no, chyba że chodzi o jedno uniwersum, jak np. w "Wodach głębokich jak niebo" Brzezińskiej).

W każdym razie z założenia powinienem recenzować zbiór opowiadań jako całość (i takie podejście niejako wymusza formuła antologii), w przypadku "Kroków w nieznane 2008" jednak pozwolę sobie na ocenę jednostkową. Wynika to przede wszystkim z tego, że zbiór jako całość jest nieco chaotyczny - obok opowiadań wyśmienitych pojawiają się historie kiepskie, poza tym są one na tyle zróżnicowane tematycznie, że trudno znaleźć w nich motyw przewodni. Antologia nie sprawia wrażenia spójnej, przemyślanej całości, raczej funkcjonuje na zasadzie "w kasecie maszyny losującej znajduje się 100 kolejno ułożonych opowiadań, bęben maszyny jest pusty, zwolnienie blokady, zaczynamy losowanie 17 opowiadań". Wydawało się to nieco dziwne, zważywszy na renomę, jaką cieszy się ta seria, stąd z konieczności sięgnąłem do genezy powstania "Kroków w nieznane 2008". Okazało się wówczas, że zmienił się redaktor serii (Walewskiego zastąpił Obarski), zaś sama antologia została wydana dopiero w pierwszym kwartale 2009 roku. Prawdopodobnie więc Mirek Obarski nie miał czasu na głębszą refleksję nad motywem przewodnim, bo trzeba było jak najszybciej wypuścić sztandarowy produkt wydawnictwa Solaris.

Nie jest to z mojej strony zarzut, raczej zaznaczenie problemu w ocenie antologii jako całości. Patrząc bowiem jednostkowo, w "Krokach w nieznane 2008" jest więcej lepszych pojedynczych opowiadań niż w dotychczas przeze mnie przeczytanych "Krokach..." z 2005 i 2007 r. Wydaje się, że Obarski skierował serię w stronę, którą lubię, czyli s.-f. i hard s.-f. oraz fantasy z oryginalnym pomysłem. Poniżej postaram się odnieść do każdego z zamieszczonych w antologii opowiadań.

James Van Pelt: "Ostatnia z form P" - 3.
Autor w Polsce nieznany i po lekturze tego opowiadania nasunęła mi się myśl, że niewielka to strata. Jakie było przesłanie Van Pelta, nie jestem w stanie stwierdzić. Jeżeli szło mu np. o to, że ludzie doprowadzili do braku dzieci, to nie wyjaśnia, co jest tego przyczyną, przez co brak odniesienia dla morału. Pomimo nawet niezłego chwilami klimatu - do przeczytania i zapomnienia.

Ken MacLeod: "Jezus Chrystus, Reanimator" - 1,5
Nie przypadło mi to opowiadanie do gustu poza szczątkowymi elementami groteski. Tytuł ni to prowokacyjno-obrazoburczy, ni to nijak odnoszący się do treści noweli. Równie dobrze zamiast Jezusa mógłby wystąpić Mahomet, jednak rozumiem, panie Macleod, że to już by nie pasowało pewnym środowiskom, co nie? Jestem agnostykiem, ale taka wybiórczość i moda na szkalowanie katolicyzmu (lub szerzej chrześcijaństwa) jest niezmiernie irytująca i zniesmacza.

Carolyn Ives Gilman: "Okanoggan Falls" - 2
Odniosłem wrażenie, że adresatem opowiadania powinny być dzieci i młodzież w wieku 10-15 lat, tak infantylny i łopatologiczny jest morałek tej historii. Wielki zieeew.

Ted Kosmatka: "Śmiercionauci" - 6
Fenomen! Kapitalne opowiadanie, które nie odpuszcza, aż do samego końca, a w końcówce miażdży. Jedno z najlepszych w życiu jakie czytałem. Tylko ten tytuł taki kretyński.

Greg Egan: "Luminous" - 6
Uwielbiam hard s.-f. Najlepsza rzecz hard, jaką czytałem od "Rzeki bogów" Mcdonalda i chyba najlepsze "totalne" opowiadanie, jakie w życiu przeczytałem. Rzecz mocno łopatologiczna momentami (wpychanie szpadlem do mózgownicy filozofii matematyki i innych teorii), a i tak niewiele z tego zrozumiałem :) (może też kwestia tłumaczenia). Do wielokrotnego przeczytania. Może nieco dziwne miałem skojarzenie po przeczytaniu, ale przypomniało mi się kapitalne opowiadanie Arthura Clarke'a "Dziewięć miliardów imion Boga".

James Lovergrove: "Odmiana Bowdlera" - 4,5
Intrygująca, zabawna opowiastka, lecz nie czuję się jakoś specjalnie zaskoczony ani zachwycony.

Daryl Gregory: "Damaszek" - 3,5
O czym to było? Aha. Rzecz interesująca i nawet wciągająca, ale fantastyki się w tym nie dopatrzyłem, chyba że uznać za fantastyczny motyw apokalipsy. Raczej dramat psychologiczny.

Connie Willis: "Ostatni winnebago" - 4
Willis jak zwykle się świetnie czyta. I jak zwykle, fantastyki jak na lekarstwo.

Reginald Bretnor: "Kobieta po przejściach" - 1
No, Obarski pomysł miał przedni, żeby do antologii z założenia prezentującej historie przyszłościowe wrzucić tekst z lat pięćdziesiątych, kompletnie nieznanego w Polsce autora, opowiadający historię jak z baśni Andersena przerobionej przez Dana Browna.

Kir Bułyczow: "Złotousty diabeł" - 3
Tekst przeciętny, dobrze się to czyta i nic ponadto. Odniosłem wrażenie, że niepotrzebnie wrzucony na siłę, żeby było w antologii coś z fantastyki wschodniej.

Ian Creasey:" Milczenie we Florencji" - 2
Ocena jest mierna, gdyż na uwagę zasługuje tylko pomysł. Reszta niestety poniżej krytyki.

Tony Ballantyne: "Trzecia osoba" - 2,5
Tutaj także pomysł niezły, tyle że budowanie świata przedstawionego nie wyszło.

Alastair Reynolds: "Poza konstelacją Orła" - 6
Rewelacja. Niesamowity suspens i to kapitalne zakończenie.

Charlie Rosenkrantz:" Akcja Prewencyjna" - 3
Hmm, a może motywem antologii miały być psy, tylko nie starczyło opowiadań? Koncept interesujący, ale wykonanie przeciętne.

Daniel Abraham: "Kambierz i Żelazny Baron. Baśń ekonomiczna" - 4
Bardzo dobre i oryginalne koncepcyjnie opowiadanie, niestety łopatologiczna końcówka niweczy ogólne wrażenie.

Gene Wolfe: "Memorare" - 4,5
Kolejne w ostatnim czasie, po "Miasteczku Castleview", podejście do Wolfe'a i kolejny raz odbiór kapitalnej całości niweczy chaotyczna i fragmentaryczna narracja. Odnoszę wrażenie, że to nie jest jednak kwestia kiepskiego tłumaczenia, a szkoda, bo klimat jest niesamowity.

Stephen Baxter: "Ostatni kontakt" - 3,5
Pomysł świetny, tylko opowiadanie sprawia wrażenie konspektu, a nie samodzielnej całości. Temat główwny to popularna ostatnio ciemna energia. Poza tym jak to jest możliwe, że po zagładzie Słońca nic się nie zmienia m.in. w kwestii pól magnetycznych Ziemi? Rzecz mocno niedopracowana.

Z oceną antologii czy też innego rodzaju zbiorów opowiadań/minipowieści mam pewien problem. Z jednej strony ukazują się one bowiem jako pewien całościowy koncept, z drugiej strony specyfika opowiadań sprawia, że są one odrębnymi, całościowymi tekstami (no, chyba że chodzi o jedno uniwersum, jak np. w "Wodach głębokich jak niebo" Brzezińskiej).

W każdym razie z założenia...