W dziejach Italii zawsze istniały dla mnie „wieki ciemne”, nie mylić ze średniowieczem. Był to okres pomiędzy odzyskaniem półwyspu przez Justyniana a XI-XII w., kiedy w niektórych częściach Italii zaczęły powstawać niezależnie komuny miejskie, a papiestwo zaczęło zyskiwać podmiotowość. Widziałam, rzecz jasna, o podboju longobardzkim, coś tam o bizantyjskiej początkowo Wenecji, o podboju Sycylii przez Arabów, ale niewiele więcej.
Książka Anety Pieniądz miała więc wypełnić tę lukę, co w pewnej mierze jej się udało. To, że tylko w pewnej mierze, nie jest winą autorki. Z oczywistych względów zbadała ona tylko wycinek dziejów półwyspu, w jednym aspekcie. Nie jestem specjalistką od tej epoki, ale chyba zrobiła to bardzo rzetelnie. Przede wszystkim wykazała, że pomimo objęcia przez Karolingów władzy w Italii (Królestwo Włoch),nie nastąpiło tam całkowite i szybkie przeniesienie wzorców wasalno-senioralnych istniejących w królestwie Franków. Karol Wielki był zbyt rozsądny, aby na świeżo opanowanym terenie, na którym do niedawna niepodzielnie rządzili dumni Longobardowie, na siłę – i bez sensu – instalować rozwiązania karolińskie, skoro mógł korzystać ze struktury administracyjnej i wzorców zależności już istniejących. Zdecydował się więc na osadzenie na tronie Królestwa Italii swojego kilkuletniego syna Pepina, aby zaznaczyć odrębność tego obszaru od królestwa Franków.
Ponieważ kolejni władcy (po krótkim panowaniu syna Pepina, Bernarda),czyli Ludwik Pobożny i Lotar, traktowali Italię jako oparcie w walce o umocnienie władzy cesarskiej, znaczna część wpływów została scedowana na lokalnych możnych. Długie panowanie Ludwika II także nie usunęło wciąż istniejących zwyczajów i instytucji longobardzkich. Po jego śmierci rozpoczął się okres chaosu i osłabienia, a właściwie zaniku władzy centralnej w Królestwie Włoch. Ale to już zupełnie inna historia.
Książka jest napisana poprawnym, ale suchym językiem. Inna rzecz, że opisywanie dokumentów normatywnych i przedstawienie postaci, które znamy tylko ze wzmianek np. o zasiadaniu w sądach jako ławnicy czy zbywający ziemię, nie może zaowocować fantazyjnym, soczystym stylem. Trochę drętwe, szczerze mówiąc, tak więc do polecenia tylko dla osób zainteresowanych historią średniowiecza, socjologią (ze szczególnym uwzględnieniem układów klientalnych) czy fanów historii Włoch.

W dziejach Italii zawsze istniały dla mnie „wieki ciemne”, nie mylić ze średniowieczem. Był to okres pomiędzy odzyskaniem półwyspu przez Justyniana a XI-XII w., kiedy w niektórych częściach Italii zaczęły powstawać niezależnie komuny miejskie, a papiestwo zaczęło zyskiwać podmiotowość. Widziałam, rzecz jasna, o podboju longobardzkim, coś tam o bizantyjskiej początkowo...