Jedną z ciekawszych i gorących istniejących obecnie teorii oraz dyskusji pomiędzy archeologami jest poziom wpływu wikingów na narodziny państwa Słowian (jeśli rzeczywiście takowy był). Spór ten panuje od jakiegoś czasu, a najnowsza książka wydawnictwa ISKRY pokazuje, że nie uda się, przynajmniej w najbliższym czasie, tego tematu ot tak po prostu zamknąć. W skrócie: Są więc tacy naukowcy, którzy uważają, że Normanowie byli tylko inspiracją i swoistą machiną napędową, która zostawiła ślady na naszych ziemiach, ale pojawiają się również tacy, którzy myślą że skandynawscy Waregowie bezpośrednio przyczynili się do jego powstania. Jeszcze inni uważają wyżej wymienione teorie za kompletne bzdury.

Szczerze nie jestem do końca przekonana do żadnej z teorii, do wszystkich podchodzę ostrożnie, do niektórych napisałabym, że nawet dość sceptycznie. Myślę, że jest zbyt mało dokumentów, które przełożyłyby się na ostateczną odpowiedź. Stąd każdą postawioną w związku z tym tezę czytam z zainteresowaniem, choć nie traktuję jej jako ściśle naukowe potwierdzające ku temu dowody. Tym razem w moje ręce trafiła książka „Czy wikingowie stworzyli Polskę?” Zdzisława Skroka, który pomimo dodania znaku zapytania w tytule, wyjątkowo mocno trzyma się teorii, że Waregowie (autor zamiennie używa określeń Normanowie, wikingowie i Waregowie) nie tylko stworzyli państwo Słowian, ale również podaje inne tezy jak chociażby takie, że Piastowie byli rodowymi wikingami, a wszelkie zapiski, które by wszystko to potwierdziły, zostały przez kronikarzy wyrzucone bądź po prostu specjalnie nieudokumentowane.

Dlatego też książkę należy oddzielnie oceniać i to na kilku płaszczyznach: informacyjnej, dydaktycznej, jak i merytorycznej. O ile te dwie pierwsze są całkiem udane, naprawdę ciekawe i warte uwagi, o tyle trzecia wydaje się już nie najlepsza (jakkolwiek by to źle nie zabrzmiało po prostu w moim odczuciu wyjątkowo naciągana).

Książka ma niewątpliwie lekką i przyjemną narrację oraz umiejętność przykucia uwagi. Podziwiam autora za determinację oraz zgromadzoną dokumentację, pomimo iż w moim odczuciu tworzy ona złudne uczucie uporządkowanych rzetelnych informacji. Fakt, z rozdziałów można się dowiedzieć kilku ciekawostek, które dla przeciętnego czytelnika (w tym dla mnie) był jakimś wzbogaceniem z dziedziny archeologii. Jednak to czy są właściwe, czy bardziej wątłe oraz naciągane to już inna sprawa.

Zdzisław Skrok przedstawia nam swoją wersję powstania państwa polskiego, jak również np.: rodowód Piastów. Z niektórymi mogłam się jeszcze zgodzić, ale z innymi już wręcz przeciwnie. Dlaczego? Chodzi o podejście Skroka do swojej pracy. Na przykład rozdział „Dlaczego Gal Anonim nie pisze o Normanach” niespecjalnie do mnie przemówił. Problemy w tym, że autor na siłę szuka wszelkich knowań i spisków (jak nazywa prace kronikarza „propagandowską manipulacją”), ale już sam wszystkie nieścisłości wyjątkowo swobodnie odrzuca. Ponad to niewiele mamy jakichkolwiek wzmianek, które można by było uznać za odpowiedź na zadane przez autora w tytule pytanie. Skrok pisze o wielu rzeczach, ale tak naprawdę bez konkretów. Podobała mi się natomiast otwartość i chęć dyskutowania, choć tak z drugiej strony to nie wiem czy jest sens tak naprawdę o czym rozmawiać. Nie przemawiają do mnie zdania w stylu: byłoby dziwne, gdyby nie zawitali (Skandynawowie) na nasze ziemie.

„Czy wikingowie stworzyli Polskę?” to pozycja, którą należy potraktować albo jako ciekawostkę, wariację na temat powstania narodów Słowian i kilka historii na temat Skandynawów oraz ich elementów kulturowych na ziemiach polskich albo jak książkę z fachowej dziedziny archeologii. Nie jestem historykiem, nie czytałam aż tylu książek z tej dziedziny, choć temat nie jest mi obcy, dlatego zadaję pytanie w swojej recenzji, aby każdy sam sobie wyrobił o tej pozycji opinię. Może ktoś poczuje się przekonany, w moim wypadku tak nie było. 

Katarzyna Barańska