Sorgo to jedna z najważniejszych roślin zbożowych w Chinach. Wykorzystuje się ją do przerobienia na paszę dla bydła, kaszę i mąkę, z której robi się tradycyjne placki, w książce nazywane „oburęczne placki”, które dawano spotkanym przy drodze rzezimieszkom. Wytwarza się również wódkę, z której słynęła rodzina narratora książki Mo Yan. „Klan czerwonego sorga”, bo o tej właśnie książce tu mowa, to jedna z najwcześniejszych powieści Mo Yan. To również książka, dzięki której obecny Noblista zyskał sławę, jedyna sfilmowana, najbardziej znana w zachodnim świecie. Prawdopodobnie to głównie ze względu na nią Szwedzka Akademia przyznała mu najważniejszą literacką nagrodę.

Krytykowany nieraz za swoje polityczne poglądy, w „Klanie czerwonego sorga”, Mo Yan prezentuje je dość dobitnie. Wojny chińsko-japońskie są źródłem ciężkich losów dla naszych bohaterów, a japońscy najeźdźcy są jednoznacznie opisani jako ci źli.

Przekrój trzech pokoleń, o których opowiada narrator, to ciąg straszliwych okrucieństw. Lektura tej książki zdecydowanie nie nadaje się dla osób o słabych nerwach. Sceny walk, okrutnych śmierci zadawanych przez Japończyków, wymierzonych również w niewinne osoby, sceny bitew z dzikimi psami, zadane rany, stosy trupów po bitwach, niechowanie zmarłych dzieci do lat pięciu i inne przeróżne losy bohaterów mogą wywołać spory szok. Zaczyna się od wydania córki za mąż za trędowatego, poprzez wywalczony dobrobyt, dumę i spryt, do okresu wojen, zdrad i morderstw. Szokuje scena pozostawienia dzieci w studni na czas przejścia Japończyków przez wioskę. Gdy rodzice giną, los dwójki dzieci ściska mocno za serce.

W prozie Mo Yan chińska tradycja, historia kraju i ociekający krwią realizm przeplatają się z legendarnymi podaniami i egzotycznymi opowieściami, które mają w sobie odrobinę magii. Trudne losy bohaterów połączone są zawsze z trudną historią najnowszą Chin. Mężczyźni zmuszeni są do walki i prób utrzymania rodziny, mimo ubóstwa i ruiny wynikłej z przegranych wojen. Kobiety uwikłane w tradycję są wydawane za mąż wbrew woli, wciąż krępuje im się jeszcze stopy i zmusza do posłuszeństwa. Ale to właśnie kobiety napędzają losy pokoleń. Postaci takie jak babka narratora, to bohaterki zupełnie niewpisujące się w stereotyp chińskich dziewcząt, których nikt nie pyta o zdanie. Scena, w której babka narratora wypija nalaną wódkę, od czego rozpoczyna prowadzenie swojego alkoholowego biznesu, ukazuje jej siłę i nieprzeciętną wiedzę.

O samym narratorze dowiadujemy się bardzo niewiele. Skupia się on raczej na losach swoich dziadków i ojca, a potem matki z okresu późnego dzieciństwa. Brak chronologii i przekrój trzech pokoleń jest świetnym chwytem wywołującym pełne zainteresowanie czytelnika od pierwszej do ostatniej strony książki. W gruncie rzeczy to hołd dla przodków, którzy walczyli o swoje ziemie i których dusze wciąż unoszą się nad połaciami sorga w północno-wschodnim Gaomi. Pięćset stron to dość długa przygoda z chińską historią i tradycją. Lektura nie jest łatwa, raczej wymagająca, szokująca , to trudna do łyknięcia na raz pigułka. Pozostawia po sobie dziwne uczucie pustki, jak po wyrwaniu bolącego zęba. Jedno trzeba Mo Yan przyznać – pozostaje bardzo długo w pamięci.

Monika Samitowska-Adamczyk