Torańska jest wzorem wywiadu: rzetelnego, do którego interlokutor jest przygotowany, gdzie pytający zadaje krótkie pytania i pozwala mówić, a nawet jeśli ocenia swojego rozmówcę, to w pełni pozostawia mu pole do przedstawienia jego wersji. Nieporównywalny format z obecnymi "dziennikarzami", którzy od k r y t y c z n e g o s ł u c h a n i a swojego rozmówcy wolą b e z k r y t y c z n e m ó w i e n i e do onego.

O książce: genialna! Od wstępu do ostatniego zdania genialna! Co prawda nie znajdziemy tam (jak się spodziewałem) wywiadów z przedstawicielami ówczesnej władzy, a z decydentami dawnymi, już strąconymi z wierchuszki: w stanie wojennym Torańska rozmawia bowiem z twarzami okresu stalinowskiego, więc wywiady te mają charakter powrotu do (nawet wtedy) dość dawnej przeszłości.

Czego dowiadujemy się z książki? Jak wspomniałem: Torańska słucha. Jest perfekcyjnie przygotowana, skrzy się wiedzą o swoim rozmówcy. To zaś pozwala jej pytać wnikliwie. Co więc usłyszymy w odpowiedziach na owe pytania? Wyłania się z nich fascynujący, niewiarygodny wręcz obraz ludzi, którzy po 1945 r. rozpoczęli swój marsz po władzę w Polsce. Ludzi, którzy - w zdecydowanej większości - przed wojną siedzieli w więzieniach Piłsudskiego, kolejno w około 1937 r. przeżyli stalinowskie czystki, łagry i enkawudowskie korytarze, a kolejno mimo wszystko wrócili do kraju i zdecydowali się tu przynieść komunizm.

Z jednym jedynym wyjątkiem (Julii Mincowej) wszyscy rozmówcy się niesłychanie trzeźwo myślący; mimo dawnego odsunięcia od władzy są niesamowicie przekonani o słuszności swoich działań, ale... jednocześnie w większości mają pełne przekonanie o tym, że wiele rzeczy było błędnych, co wszak nie zmienia ich samoocen, w których podkreślają, że działali zgodnie ze swoją ideą.

Można ową książkę przeczytać i po prostu się oburzyć. A można w niej znaleźć niezwykły obraz burzliwości tamtych czasów, m.in. lat '20, gdy komuniści w istocie czekali na wybuch światowej rewolucji, gdy przeciwstawiali się (abstrahując od tego, czy słusznie) kapitalizmowi, gdy ponad sprawami narodowymi widzieli ideę rewolucji międzynarodowej; można dojrzeć głębię i skomplikowanie ówczesnych stosunków społecznych i politycznych. I niezależnie od tego, czy czerwone komu bliskie, czy dalekie, tu pojawia się główne przesłanie książki: to byli ideowcy - książka zaś pokazuje jak straszliwą rzeczą jest idea, która przekształca się w ideologię, jak zaślepia ludzi (spośród których niektórzy, "na stare lata" przeglądają na oczy). Jest to więc opowieść o tym, jak tworzy się ustrój przeciw ludziom mającym w nim żyć, jak nagina się i kolejno łamie wszelkie reguły w imię wyższej słuszności, jak przejmuje się państwo w każdym jego aspekcie: niezawisłego sądownictwa, niezależnej prasy, kompetentnej administracji etc. Tym straszniejsza, iż wszystko dzieje się bezkrytycznie: partia wie, więc tak należy zrobić, wszelkimi środkami. Tym bardziej fascynująca, bo niezwykle rzetelnie uzasadniania przez rozmówców Torańskiej: każdy z nich ma mnóstwo argumentów, dlaczego tak się zachował, w tym jeden naczelny: partia zadecydowała, a z nią się nie dyskutuje.

Podsumowując: lektura obowiązkowa! Klimat i treść nie do oddania w krótkiej recenzji, należy i warto przeczytać w całości.

Torańska jest wzorem wywiadu: rzetelnego, do którego interlokutor jest przygotowany, gdzie pytający zadaje krótkie pytania i pozwala mówić, a nawet jeśli ocenia swojego rozmówcę, to w pełni pozostawia mu pole do przedstawienia jego wersji. Nieporównywalny format z obecnymi "dziennikarzami", którzy od k r y t y c z n e g o s ł u c h a n i a swojego rozmówcy wolą b e z k r...