Nocni wędrowcy

Oblicze współczesnej Afryki na przykładzie Ugandy. Ziemi zawłaszczonej przez najeźdźców, którzy niszcząc lokalne tradycje i naruszając świętości, narzucili jej swoją religię, władzę, poglądy.
Tworząc sztucznie nowe państwa, nie liczyli się z historycznymi plemiennymi granicami. Taki chaos mógł zaowocować tylko jednym - wojną domową. I tak postkolonizacyjna Afryka pogrążyła się w krwawych walkach między zwaśnionymi przez najeźdźców plemionami. Działanie celowe, bo osłabione wojną dawne kolonie, nadal można bezkarnie wykorzystywać gospodarczo, a co więcej - stworzyć bardzo chłonny rynek handlu bronią.
Również nowa religia nie sprzyja rdzennym mieszkańcom Afryki. Nie dosyć, że przyczynia się do szerzenia epidemii AIDS, to jeszcze stanowi kanwę dla ludobójstwa -religijne uzasadnienie znajduje między innymi działalność Armii Bożego Oporu; straszliwa zbrodnia dokonywana na afrykańskich dzieciach z przyzwoleniem reszty świata. Zresztą stare, animistyczne wierzenia, stanowią również źródło zabobonu i krzywd społecznych.
Walki międzyplemienne, coraz bardziej skomplikowane politycznie, przyczyniają się do jeszcze większego ubożenia afrykańskich społeczności, niszczenia środowiska, a przede wszystkim rolnictwa, będącego na Czarnym Lądzie podstawą gospodarki. Pozbawiają też rzesze ludzi ich odwiecznych ojczyzn, skazując miliony na tułacze życie wygnańców, bez perspektyw na przyszłość i pełne frustracji.
Bratobójcze wojny, epidemie, głód, nędza, powszechny zabobon i brak edukacji, szans na lepsze jutro - oto obraz współczesnej Afryki. Tragizm sytuacji pogłębia fakt, że światowe mocarstwa utrzymują w Afryce status quo, gdyż ułatwia to eksploatację gospodarczą tego kontynentu.

Bardzo mądre przysłowie Aczolich mówi, że tam „gdzie walczą dwa słonie, najbardziej cierpi trawa”. Niestety tam, gdzie jest walka o wpływy i władzę, najbardziej cierpią zwykli ludzie.

Wojciech Jagielski był w Ugandzie w czasie poprzedzającym wybory, w których zwyciężył Museveni. Aby dowiedzieć się więcej o tym targanym niepokojami kraju, Autor pojechał odwiedzić ośrodek, który przywraca społeczeństwu dzieci porwane przez partyzantów z Bożej armii. Historie tych dzieci są straszne – porywane z wiosek, zmuszane były do mordowania (nieraz i własnej rodziny). Jeśli się na to nie godziły – same ginęły. Młode dziewczynki zaś, brane na żony dla komendantów, rodziły im mnóstwo dzieci.

Autor pomiędzy kartkami wykłada też swoje credo dziennikarstwa. Pogląd, że z ludźmi trzeba rozmawiać, a nie ich wypytywać. Dużą wagę przywiązuje też do znajomości historii miejsca, do którego się jedzie. Jagielski wędruje od szczegółu (historie pojedynczych ludzi) do ogółu – historia kraju. Pod tymi względami książka jest bardzo ciekawa.

Mam jednak kilka uwag, które nasunęły mi się podczas lektury. Sama się dziwię, że to piszę, ale brakowało mi w reportażu dat (pozycji tej słuchałam w formie audiobooka, więc może w papierowej wersji są stosowne adnotacje). Nie jestem ekspertem od spraw Afryki i w sumie nie chcę nim zostać, ale jednak wolałabym wiedzieć, w jakim czasie działy się opisywane wydarzenia z historii Ugandy. Oczywiście, można to sprawdzić w Internecie, ale wolałabym to mieć w jednym miejscu.

Druga sprawa – w reportażu Jagielskiego często wybija się postać Autora: „pojechałem”, „rozmawiałem”, itd. Nie jest to oczywiście nowość, ani jakiś wielki minus, jednak osobiście wolę typ narracji, w którym punkt ciężkości położony jest na wydarzenia, a nie na to, co Autor robi. Przykład: pan Wojciech po raz pierwszy zobaczył Norę w obcisłych spodniach i stwierdził, że tak ubrana wygląda bardziej kobieco. Jak dla mnie nie wnosi to nic do treści i jest niepotrzebne.

Niemniej jednak podziwiam ludzi, którzy jadą w miejsca, gdzie jest niebezpiecznie, narażają nieraz swoje życie, abyśmy my, czytelnicy, mogli w zaciszu własnych domów, dowiedzieć się więcej o otaczającym nas świecie.

,,Nocni wędrowcy" to trzecia po ,,Wszystkich wojnach Lary" oraz ,,Dobrym miejscu do umierania" książka Wojciecha Jagielskiego jaką miałam okazję przeczytać. I przyznaję, że podobała mi się najbardziej. Może dlatego, że jest najbardziej egzotyczna, a może dlatego, że opowiada o dzieciach.

Kto zna twórczość Jagielskiego, ten wie, że reporter nigdy nie podejmuje łatwych tematów, a raczej pisze o sprawach trudnych, często takich, które wiele osób stara się zamieść pod dywan. I taka też jest sprawa zapomnianej wojny w kraju Aczolich, w Ugandzie, gdzie sekciarz Joseph Kony utworzył zbrodniczą Bożą Armię Oporu, która terroryzuje cały naród.

Można powiedzieć, że nie jest to pierwszyzna, religijni oszołomi nie raz i nie dwa pociągały za sobą tłumy do krwawej rebelii. Różnica jest jednak jest taka i to w tym najstraszniejsze, że Kony, do swojej armii siłą wciela dzieci, często nie przekraczające 7-8 lat, a następnie zmusza ich do zbrodni, od których opisów włosy jeżą się na głowie. Zmuszając dzieci do bestialstwa, pozbawia ich ludzkich uczuć, czyni z nich najgenialniejszą formację wojskową, nie znającą strachu, ślepo oddaną, gdyż nie znającą innych realiów, zapominające o tym, że kiedyś żyły z rodzinami, albo jeśli nie zapominające,to przekonane, że nie ma dla nich odwrotu, bo w ich rodzinnych wioskach, znienawidzą ich za zbrodnie których dokonali.

Czytałam już o dzieciach - żołnierzach, pisał o nich m.in. Terzani w reportażach o Tamilskich Tygrysach, walczących na północy Sri Lanki, ale reportaż Jagielskiego jest tym bardziej przejmujący, że pokazuje dalsze losy dzieci, które po ucieczce/odbiciu z rąk partyzantów trafiają do środków terapeutycznych, które mają ich przywrócić na łono społeczeństwa. Cóż, z tym właśnie bywa bardzo różnie i to chyba jest najsmutniejsze w tym wszystkim :(

Dobra, mocna pozycja, warta przeczytania, tym bardziej, że Joseph Kony i jego Armia wciąż niestety działają w Afryce.