Taki powiat powstać mógł tylko tu, na północno-wschodnich rubieżach Mazowsza.
Gdy w państwach Europy stan szlachecki stanowił przeciętnie 1–2% społeczeństwa, na Mazowszu przekroczył 25%! Największe zagęszczenie szlachty w tym regionie, a zarazem w Polsce, było między Narwią a Bugiem – w okolicach Kolna, Łomży, Ostrołęki i Ostrowi Mazowieckiej. Większość rodzin szlacheckich mogła więc posiadać jedynie zagrody, a dla niektórych w ogóle zabrakło ziemi. Dziś świadectwem obecności stanu szlacheckiego (zniesionego w Polsce konstytucyjnie w 1921 r.) w powiecie ostrołęckim są liczni potomkowie rodów należących do tej grupy społecznej, dawne zaścianki oraz kilka ocalałych pałaców i dworów najbogatszych rodzin szlacheckich, a także fundowane przez nie kościoły i kapliczki.
Ponad dwa wieki po powstaniu pierwszych podostrołęckich zaścianków szlacheckich, w królewskiej puszczy Zagajnicy powstały pierwsze osady ludzi przybyłych z okolicznych terenów. Sąsiedzi przezwali ich Kurpiami, z powodu noszonego przez nich obuwia z łyka lipowego – „kurpi”. Kurpie nie budowali dworów, bo nie należeli do stanu szlacheckiego, ale nie byli też chłopami. Byli Puszczakami. Byli, i nadal są, odrębną grupą etniczną, z osobnym, wciąż używanym dialektem, z charakterystyczną, choć coraz rzadziej spotykaną, drewnianą zabudową, z oryginalnymi, nadal „strzyżonymi” wycinankami, z własnymi pieśniami i tańcami. To ich odróżnia od potomków szlachty z południowej części powiatu ostrołęckiego, ale też wyróżnia wśród mieszkańców całego Mazowsza, a nawet Polski.