Nie tak dawno świat obiegła informacja o literackiej emeryturze Alice Munro. Decyzja autorki, ze względu na jej wiek, jest zapewne zrozumiała, jednak mimowolnie wzbudza również w czytelniku żal i poczucie niedosytu. Po wydanym ostatnim zbiorze opowiadań, wspaniałym i bardzo osobistym „Drogim życiu”, owa tęsknota jest jak najbardziej usprawiedliwiona. Na szczęście jednak polski czytelnik, nierozpieszczany wcześniej przez regularnie ukazujące się książki Munro, tym razem może odczuć sporą satysfakcję. Przed nim bowiem jeszcze nie mała lista tytułów, które nigdy wcześniej nie gościły na polskim rynku książki.

Jednym z takich zbiorów opowiadań, bo w przypadku Munro mówimy tylko o krótkich formach, jest wydana w 1990 roku i nagrodzona Trillium Book Award „Przyjaciółka z młodości”. To dziesięć historii, które otwiera tytułowe opowiadanie. Owa przyjaciółka jest koleżanka matki. Los drwiąco odmówił jej życia, na które czekała. Dla narratorki Flora staje się obiektem rozmyślań i prób zrozumienia jej pokornej życiowej postawy. Na dalszych stronicach poznajemy związek Neila i Brendy, kawałek z życia obiecującej poetki, podróżującą śladami zmarłego męża Hazel, losy małżeństwa Murray’a i Barbary, smutnego w głębi swego serca wielebnego Austina Cobbetta; towarzyszymy w podróży statkiem matce i córce, przyglądamy się życiu Morrisa, Joan i Matyldy, a na koniec znów powracamy do motywu przyjaźni i zdrady, w dwóch opowiadaniach – „Inaczej” i „Peruka”.

Opowieści nie są tak osobiste, jak te w „Drogim życiu”. Czytelnikowi może brakować stałych motywów Munro – lisiej farmy, koni, życia w małych kanadyjskich miasteczkach i prób ich porzucenia. Styl i forma są jednak te same, a całość układa się w jedną opowieść oraz analizę przyjaźni i znajomości z drugim człowiekiem. Praktycznie bohaterów wszystkich opowiadań w mniejszym lub większym stopniu determinuje przeszłość. Cofamy się narracją, jak w przytaczanej historii Flory z „Przyjaciółki z młodości”, opowiadanych przez Neila perypetii z młodzieńczych lat, czy podróży w czasy przyjaźni Anity i Margot.

Munro przeprowadza analizę postaci, a bohaterowie idąc w głąb czasu, próbują przede wszystkim wkroczyć w głąb znanym im niegdyś osób. Poznanie drugiego człowieka okazuje się jednak zadaniem niełatwym. Postaci napotykają na trud koniecznej analizy również i własnego zachowania. A jeszcze bardziej niemożliwym, niż poznanie drugiej osoby, okazuje się poznanie samych siebie. Mimo wszech przewijającego się motywu przyjaźni, związków i wielu bliskich relacji, bohaterów otacza poczucie samotności. Każdy jest odrębną jednostką, której nawet najbliżsi nie są w stanie nigdy w pełni znać. Uderza to przede wszystkim w zakończeniu opowiadania „Zdjęcie lodu”, w którym Austin Cobbett znany przez całą lokalną społeczność, jest na tyle wszystkim obcy, by mogli uwierzyć w jego kłamstwo o jego planowanym nowym szczęśliwym życiu. Podejmowane decyzje niejednokrotnie zmuszają bohaterów do zastanowienia nad właściwością objętych przez nich dróg. Lecz gdyby istniała możliwość ponownego wyboru, los wydaje się i tak determinować ludzkie poczynania – wybór byłby więc niezmienny. A jednak pozostaje poczucie, że życie nie powinno toczyć się właśnie tak, choć nie do końca wiadomo jak. - Inaczej – odpowiada Georgia. I jakby się zawstydziła własnych słów, wybucha śmiechem, chcąc obrócić wszystko w żart.

Zapewne nikomu, kto zetknął się z prozą Munro nie trzeba udowadniać jej mistrzostwa w tworzeniu krótkich form. Jej opowiadania gwarantują zawsze niezwykłą ucztę doznań, podanych poprzez przytaczanie codziennych prawd. Prostota wyrazu i ponadczasowość wymowy przy opowiadaniu o najtrudniejszych tematach jest kwintesencją prozy kanadyjki. Według „Atlantic Monthly” Munro to jedna ze współczesnych pisarek, którą czytać się będzie i za sto lat. Jej proza broni się sama, bez względu na liczne nagrody i długo wyczekiwanego Nobla. Choć oczywiście, jak co roku, za Nobla dla Alice Munro trzymam kciuki!

Monika Samitowska-Adamczyk