Nie oszukujmy się, że książki o modzie kupuje się po to, by je czytać. Istota takich wydawnictw polega na zamieszczaniu jak największej liczby zdjęć, których oglądanie jest dla nas jak obcowanie z dziełami sztuki. Parafrazując klasyka, czytanie o modzie bez oglądania zdjęć, to jak tańczenie o architekturze. Książki o modzie przybierają więc najczęściej formę albumów, są pięknie wydane i drogie, ale dumnie prezentują się na półce. Do grona pozycji, które każda szanująca się fanka mody bądź li tylko fanka ładnych wydawnictw, może postawić na swojej półce dołącza wydane właśnie przez Wydawnictwo Arkady „100 lat mody” autorstwa Cally Blackman. To kompendium wiedzy o modzie XX i XXI wieku czyli okresu, w którym w modzie dokonała się nie jedna rewolucja, przewyższając tym samym postęp jaki w tej dziedzinie nastąpił w przeciągu setek lat poprzednich.

„100 lat mody” to piękny, gruby papier, Audrey Hepburn na okładce, a w środku setki mniejszych i większych zdjęć. Chce się wziąć do ręki i chce się mieć na półce. A naprawdę warto, bo wiele można się z tej książki dowiedzieć, nie tylko o modzie, ale i o zmieniających się obyczajach. Blackman pisze bowiem o modzie ostatniego stulecia przez pryzmat ówczesnej codzienności. Zmieniały się czasy, zmieniały zwyczaje, zmieniały się sposoby odpoczynku, przemieszczania się (co dotyczy zwłaszcza kobiet), powstawały nowe gatunki muzyki, a z nimi nowe subkultury, a wraz z tym wszystkim, czy może w wyniku tego wszystkiego, zmieniały się ubiory. Książka słusznie podzielona jest na dwie części, dla których cezurą jest rok 1960. Wówczas to projektanci nad propozycje haute couture czyli wystawnych strojów, na które stać było tylko najbogatszych, postanowili przedłożyć modę codzienną, użytkową. Ich grupą docelową stała się młodzież, która w tym właśnie okresie zaczęła szukać indywidualności i chciała odciąć się wyglądem od swoich rodziców. I to właśnie druga połowa XX wieku, a zarazem druga część książki, jest barwniejsza, ciekawsza, bardziej zróżnicowana. Obydwie części książki poprzedzone są dłuższym wstępem, w którym autorka zwięźle, ale wyczerpująco dostarcza najważniejszych informacji na temat mody danego okresu. Do tego rozdziały w każdej części poświęcone są konkretnym zagadnieniem związanym z rozwojem mody, co pozwala zachować przejrzystość i porządkuje informacje. Mamy więc osobne strony poświęcone wyższym sferom z początku XX wieku, słynnym projektantkom z Chanel na czele czy projektantom stawiającym na minimalizm lub tym, dla których liczy się przede wszystkim kolor. Pod każdym zdjęciem znajdziemy krótki podpis, w którym często oprócz daty, nazwiska projektanta i informacji na temat kreacji, można też znaleźć różne ciekawostki. Ta która zaskoczyła mnie najbardziej to chyba fakt, że w czasie wojny, gdy pończochy były trudne do zdobycia, firmy kosmetyczne produkowały specjalne farby do malowania na nogach imitacji pończoch ze szwem. Innym ciekawym zjawiskiem była sukienka do pracy w domu, którą sprzedawano w 1942 roku w zestawie z… rękawicą kuchenną. Jak więc widać, dużym atutem książki jest to, że nie skupia się ona tylko na pokazywaniu strojów największych projektantów, na które pozwolić mogły sobie jedynie najbogatsze damy. Na książkę składają się też zdjęcia zwykłych kobiet, np. pracownic fabryk czy nastolatek, a także – co ma dodatkową wartość historyczną i socjologiczną – zdjęcia reklamowe. Nie brakuje też zdjęć gwiazd, bo moda od zawsze znajdowała się w nierozłącznym związku ze znanymi ludźmi, jak i z globalnymi mediami, które różnorodne mody rozpropagowywały. Na końcu książki znajdziemy zdjęcia z seriali „Seks w wielkim mieście” i „Mad Men”, które w ostatnich latach stały się wyraźną inspiracją dla projektantów. Autorka zaakcentowała też, w którą stronę moda podąża. Fotografie mieszkańców tokijskiej dzielnicy Hajaruku, gdzie można zobaczyć m.in. młodzież w strojach bohaterów mang i anime czy zdjęcia z pokazów holenderskiego duetu Viktor & Rolf są najlepszym dowodem na to, że moda przybiera coraz bardziej eksperymentalny charakter i zmierza w kierunku performance’u. A zatem za kolejnych 100 lat będzie o czym pisać.

„100 lat mody” ma być może jeden zasadniczy minus: pozbawione jest biogramów projektantów. Byłoby to wskazane, bo dla osób słabo zorientowanych w temacie część nazwisk może pozostać tajemnicza. Z drugiej jednak strony, lektura książki daje okazję odkryć nowe nazwiska – projektantów ze Stanów Zjednoczonych, Chin czy Japonii, których często się pomija w dyskursie o historii mody, koncentrując się głównie na nazwiskach europejskich.

Historia mody w pigułce zaserwowana nam przez Wydawnictwo Arkady to na dobrą sprawę lektura na dwa – trzy wieczory. To podróż w czasie i przestrzeni, która pozostawia po sobie jak najlepsze wspomnienia. Czemu warto się w nią wybrać? Bo, jak pisze autorka książki, moda nadal pozostaje dyktatorką rządzącą wizualną stroną naszego życia. Możemy obok niej przechodzić obojętnie, ale chcemy czy nie, zawsze będzie w naszym życiu obecna.

Malwina Sławińska