Recenzja pierwotnie zamieszczona na portalu szortal.com

Pociąg osobowy relacji Marienburg-Danzig

Dymy nad Gdańskiem. Agonia Prus Zachodnich to mój pierwszy kontakt z dokonaniami Leszka Adamczewskiego, dziennikarza i literata, autora sporej liczby publikacji, którego pasją stało się odkrywanie tajemnic i małych historii z okresu ostatniej wojny światowej. Z jednej strony to bardzo fajny koncept (choć przecież nienowy), bo ileż można czytać (pisać?) o kampaniach, ruchach dywizji, decyzjach głównodowodzących i jaki wpływ na wynik zmagań pod Kurskiem miały techniczne problemy Panter. Z drugiej jednak, trzeba być ostrożnym z odkrywaniem tajemnic, wszak z jakiegoś powodu tajemnicami do tej pory pozostawały. Można się zapędzić i pójść w nadmiernie rozbudowane dywagacje, które będą może i fascynujące, ale z punktu widzenia rzemiosła historyka mogą przedstawiać sobą raczej niewielką wartość.

Z oceną popularyzatorskich pozycji tego typu jest pewien kłopot. Prace naukowe poddawane są ścisłym rygorom rzetelności. Poza stroną merytoryczną, skupiają się przede wszystkim na umożliwieniu innym dotarcie do źródeł, prześledzenie naszego toku rozumowania i poddaniu go weryfikacji. Autor dzieła popularnonaukowego w zasadzie powinien trzymać się podobnych reguł, pamiętając przy tym, by jego wykład był łatwo przyswajalny przez laika. Niestety laik, a choćby i zaawansowany hobbysta-amator, zazwyczaj nie ma wystarczającej wiedzy, czasu i możliwości, by dokonać pełnej weryfikacji. Pozostaje mu wiara w autorską solidność i wnioskowanie w oparciu o zdrowy rozsądek. Na ile mogę to ocenić swym niedostatecznym aparatem weryfikacyjnym, Adamczewski stara się dochować wierności zasadzie naukowej rzetelności, jednak nie raz i nie dwa daje się ponieść wyobraźni poza bezpieczny obszar stuprocentowej pewności, jaką dają fakty i dowody. Niemniej, jak już wcześniej ustaliliśmy, jego książka to nie skrypt historyczny czy podręcznik dziejów. To zbiór opowieści, gdzie na pewnikach, twardych dowodach, mamy zbudowane czasem dość daleko idące hipotezy, atoli trzeba przyznać, że bardzo umiejętnie i sensownie. Jednocześnie zdecydowanie wyraźnie zaznaczone są granice, uważny czytelnik bez trudu oddzieli fakty od domysłów. Drugim aspektem, jaki warto brać pod uwagę, jest głębokość śledztwa, przy którym można przybić pieczątkę wystarczającej rzetelności. Płytkie studia będą narażone na duże ryzyko błędu, zbyt głębokie pochłoną masę czasu i pieniędzy, niekoniecznie odwdzięczając się znaczącym podniesieniem wartości pracy. Autor pozycji popularnonaukowych musi znaleźć balans pomiędzy tymi skrajnościami. Wydaje się, że Adamczewski poradził sobie z tym aspektem swej pracy może nie doskonale, ale z pewnością bardzo dobrze.

W Dymach nad Gdańskiem znajdziemy bardzo szerokie spektrum wydarzeń mających miejsce w czasie szeroko pojmowanej wojny i, przynajmniej po części, związanych z geograficznym zasięgiem tytułowych lokacji. Recenzowana pozycja jest zbiorem dwudziestu-kilku historii, mniej lub bardziej tajemniczych. Poznajemy m.in. losy pelplińskiej Biblii Gutenberga tudzież innych zabytków, prawdziwą historię dr Spannera i rzekomej produkcji mydła z ludzkiego tłuszczu, incydentu bydgoskiego z początku września 1939 r. znanego bardziej pod określeniem 'krwawej niedzieli', czy perypetii związanych z planowanym zamachem na Adolfa Hitlera. Oprócz tych bardziej tajemniczych historii, odnajdujemy również swoiste spojrzenie na wydarzenia znane niemal każdemu. Zaprezentowane mamy ciekawostki na ich temat, a także mniej znane oblicza ikon historii, w rodzaju obrony Poczty Polskiej w Gdańsku, walk na Westerplatte, czy tragedii Wilhelma Gustloffa. Niezwykle fascynująco autor opisuje także, niewiele znaczące z punktu widzenia podręczników, historie pojedynczych osób, szczególnych miejsc. Czyta się to z ogromnym zainteresowaniem również dzięki kombinacji gawędziarskiego talentu i niezłych umiejętności pisarskich Adamczewskiego. Tekst przyozdobiony jest dużą ilością zdjęć czarno-białych i kolorowych, niektóre są kolorowane. W większości są to zdjęcia z epoki, czasem uzupełniane współczesnymi obrazami.

Czy warto polecać Dymy nad Gdańskiem? Z pewnością nie wszystkim, ale to można powiedzieć o niemal każdej pozycji, czy to literackiej, czy dokumentalnej. Bez wątpienia osoby zainteresowane historią, zwłaszcza okresu i terenu, będą usatysfakcjonowane. Nie jest to bowiem pozycja jakoś szczególnie wyjątkowa, ale w swej niszy interesująca i wartościowa. Zaletą bowiem takiego podejścia do historii jest umożliwienie czytelnikowi lepszego zrozumienia czasów, ludzi, sił na nich oddziaływających, wynikających z tego motywacji i wyborów. A czyż nie tego szukamy w przeszłości?

Recenzja pierwotnie zamieszczona na portalu szortal.com

Pociąg osobowy relacji Marienburg-Danzig

Dymy nad Gdańskiem. Agonia Prus Zachodnich to mój pierwszy kontakt z dokonaniami Leszka Adamczewskiego, dziennikarza i literata, autora sporej liczby publikacji, którego pasją stało się odkrywanie tajemnic i małych historii z okresu ostatniej wojny światowej. Z jednej strony...