Nawiązanie do tytułu tej książki mogliśmy znaleźć już w „Autoportrecie reportera”. W przytoczonym fragmencie niepublikowanego wywiadu Ryszard Kapuściński stwierdza: Nigdy nie spotkałem cynicznego reportera. To zbyt trudny zawód dla cyników, wymaga wielkiego poświęcenia i zaangażowania. Za same pieniądze nikt tego nie będzie robił*. Ale podczas cyklu wykładów zorganizowanych dla dziennikarzy z Ameryki Południowej Kapuściński nie mówi jedynie o tajnikach reporterskiego rzemiosła. Bardziej interesują go mechanizmy rządzące światem i to, w jaki sposób na kierowanie nimi wpływają media.

To nie jest zawód dla cyników to wielokrotne powtórzenie zwłaszcza etycznej myśli Cesarza Reportażu. Traktowany jako wzór w kwestiach zawodowych i autorytet rozkładający na części pierwsze problemy globalne Kapuściński nie uchyla się przed wynikającą z tego odpowiedzialnością. Cierpliwie analizuje i wyciąga wnioski. Pokazuje, że świat to nieskończony szereg procesów i nie można go poznać, ograniczając się do własnego otoczenia.

We wstępie do „Autoportretu reportera” Krystyna Strączek wspomina o „włoskiej książce” Kapuścińskiego, która rzekomo okazała się mało przydatna dla czytelnika niemieszkającego na Półwyspie Apenińskim**. Teraz mamy okazję poznać i tę książkę – niepublikowane dotąd w Polsce rozmowy z Marią Nadotti, Andreą Semplicim, a także dyskusja z pisarzem Johnem Bergerem uwidocznią aktualność myśli autora „Imperium”. Nawet jeśli się powtarza, to – o czym mamy okazję znowu się przekonać – w zasadzie nie myli.

Kapuściński dużo miejsca poświęca zjawiskom stosunkowo nowym oraz zmianom, jakie spowodowało ich rozprzestrzenianie. Mimo że ostrożny w wystawianiu kategorycznych ocen, na przykład w powstawaniu nowych typów mediów widzi szansę dla rozwoju tych już od dawna istniejących. Jest przekonany, że powstała nowa, bardzo pozytywna płaszczyzna interakcji, gdzie różne gałęzie mediów żyją ze sobą w symbiozie***. Z podobną rezerwą wypowiada się o globalizacji, wskazując zarówno na pozytywne, jak i negatywne skutki tego zjawiska. Zdecydowanych opinii jednak nie brakuje. Otwarcie mówi o tym, że nie istnieje dziennikarski obiektywizm. Przyczyn kryzysu czytelnictwa i spadku jakości przekazów medialnych upatruje w ignorancji odbiorców.

To po prostu kolejna, pełna odniesień, książka człowieka, który żył objaśnianiem świata.

*R. Kapuściński, „Autoportret reportera”, Wydawnictwo ZNAK, Kraków 2008, s. 34.
** R. Kapuściński, „Autoportret reportera”, s. 5.
***R. Kapuściński, „To nie jest zawód dla cyników”, s. 60.

Aleksandra Bączek