Każda rodzina to „stado”. Każdy w stadzie ma jakieś zadanie, każdy jest ważny. Zachowuje się pewne standardy, hierarchię. Każde stado wychowuje potomków w określony sposób, ma swoje zasady, przyzwyczajenia czy zwyczaje. Dlaczego to piszę? Ponieważ właśnie o tym jest ta książka. O stadzie jakie tworzy rodzina lub grupa osób (i zwierząt), których coś ze sobą wiąże.
„Stado” to kolejna wybitna książka Whartona. Piękna, głęboka, pouczająca, sentymentalna. Takie książki warto czytać.
To właśnie od „Stada” zaczęła się moja przygoda z Williamem Whartonem. Spokojnie możecie wpisać ją do swoich ulubionych powieści.

Powieść posiada dwa główne wątki, które w końcowej fazie powieści łączą się w jeden.
Jest rok 1896 kiedy rodzi się Sture Modig. Modig czyli „dzielny”. Od najmłodszych lat jest dzieckiem wyjątkowym. Bardzo szybko się uczy, jest ciekawy świata, potrafi sam naprawić czy skonstruować wiele urządzeń. Z chęcią pomaga rodzicom, a kolejne przeszkody pokonuje z niebywała łatwością. Kiedy trafia na front I Wojny Światowej, jest jednym z najlepszych żołnierzy i szybko awansuje aż do stopnia Kapitana. Koledzy mówią do niego Kap Modig. Po wojnie, mocno okaleczony, wraca do kraju, do rodziców, jednakże życie na wsi już go nie interesuje. Poznał inne miejsca, był przecież w Europie. Farma rodziców jest dla niego po prostu nudna, ale i przygnębiająca. Kap cierpi na nerwicę weteranów wojennych. W tamtym czasie to pojęcie zgoła obce. Wyjeżdża. Po jakimś czasie zaczyna brać udział w wyścigach samochodowych na torach w czym oczywiście jest najlepszy. Jest najlepszy, a jednocześnie, co jest nietypowe wśród osób z jego profesji, jest outsiderem. Stroni od ludzi, kobiet nie rozumie, więc nie zadaje się z nimi bo skoro coś jest tak nieprzewidywalne to lepiej się z tym nie zadawać. I wtedy nasz samotnik nagle nieświadomie zakłada małe stado. Stado, tak samo jak sam Kap, jest wyjątkowe, całkowicie różnorodne, niebywałe i niespotykane nawet jak na dzisiejsze czasy. Stado tworzy Kap i... lwiątko. I wtedy wszystko się zmienia. Kap bierze pełną odpowiedzialność za lwiątko, dba o nie i po raz pierwszy zaczyna się bać. Nie o siebie. O lwiątko. O to co się z nim stanie, gdyby Kapowi przydarzył się wypadek w trakcie jednego z wyścigów. Wykrakał...
Leżącego w szpitalu i majaczącego o lwie, w którego swoją drogą nikt nie wierzy, że w ogóle istnieje, odwiedza Sally. Szok. Ale jak to, kto to, skąd się wzięła, dlaczego chce pomóc? Efektem tej jakże niespodziewanej znajomości jest cywilny ślub. Kap ściga się już teraz tylko na wiejskich festynach. Lew i Sally są dla niego zbyt ważni. Założył stado. I tak mogło by już zostać gdyby nie dał się namówić na zamianę. Pozornie korzystną, a która w finale powieści doprowadzi do tragedii i po której Kap, jak lew na sawannie, znów zostanie sam.

Jest rok 1934. Bardzo powoli świat zaczyna wychodzić z kryzysu gospodarczego. Kryzysu, który odcisnął piętno w każdej amerykańskiej rodzinie. I tu poznajemy dwunastoletniego Dicka i jego rodzinę. Dick chodzi do szkoły z młodszą siostrą. Ma przyjaciół i wrogów, jak to dzieciaki. Nie raz i nie dwa podpadł już siostrze zakonnej, będącej jednocześnie nauczycielką, do tego stopnia, że wmówiła ona proboszczowi, że Dick potrzebuje egzorcyzmów (sic). Ot, zwykły nastolatek. W dobie kryzysu, rodzina Dicka radzi sobie jak może by związać koniec z końcem. Ojciec, Dick Senior, jak prawdziwy przywódca stada, para się każdego możliwego zajęcia by tylko wyżywić rodzinę, natomiast Mały Dick, stara się pomagać ojcu na tyle, ile to możliwe w jego wieku. Kiedy następuje wreszcie wyczekiwany zwrot w sytuacji gospodarczej kraju, ojciec Dicka otrzymuje z powrotem posadę w fabryce, w której pracował przed wielkim kryzysem. Wstępuje jednak do związku zawodowego i w krótkim czasie zostaje jego przewodniczącym. W tym momencie zaczynają się jego kłopoty. Dick Senior jest zastraszany, a nawet bity przez pachołków Dyrekcji fabryki, która próbuje zmusić go w ten sposób do opuszczenia związku. Dochodzi nawet do tego, że otrzymuje list z pogróżkami, aby uważał na dzieci, bo coś złego może się im przytrafić. Szala goryczy została przelana. Nie wiedząc jaką decyzję ma podjąć, Dick Senior zabiera całą rodzinkę (Mama, Tata, Siostra, Dick i mały śmieszny kot) na spontaniczne wakacje nad Oceanem w środku października.

W tym miejscu krzyżują się losy małego Dicka z Kapem. Po części to Dick będzie odpowiedzialny za tragedię, która rozegra się na jego własnych oczach. Jednakże myślę, że lekcja, którą otrzyma, będzie paradoksalnie najważniejszą w jego życiu. Naocznie i dobitnie będzie świadkiem konsekwencji sytuacji, do jakiej doprowadził. Co nie zmienia faktu, że prawdopodobnie, gdyby nie też inne czynniki, nie doszło by ostatecznie do tak dramatycznych wydarzeń. Stado Kapa nie funkcjonowało już od dawna tak jak powinno. Brakowało w stadzie rozmów, szczerości, szacunku, czasu dla pozostałych jej członków. To stado było sztuczne.

Ta książka to trochę taka psychoanaliza naszych własnych stad. Pokazuje co najczęściej w stadzie szwankuje, czego brakuje, jak naprawić stado. Tylko trzeba chcieć. Chcieć zagłębić się w problemie. Tego chcenia nam na ogół brakuje. Widzimy problem, ale czekamy, bo może sam się rozwiąże. A nie zawsze tak jest. Zdarza się i tak, że samorozwiązanie, którego oczekiwaliśmy jest przykre w skutkach. Czy Wharton celowo tak to ładnie wszystko napisał, czy wyszło mu przypadkiem, nie wiem. Wiem jedynie, że książka jest świetna.

Żałuję, że Autor nie napisał jej trochę więcej. Nie znamy dalszych losów Kapa Modiga, nie wiemy jaki wpływ miało ostatecznie końcowe wydarzenie w książce na życie Dicka Juniora, jak potoczyły się losy jego rodziny po powrocie z wakacji. Tego wszystkiego możemy się jedynie domyślać.
Opisana historia jest bardzo ciekawa. Nie jest to książka z ciągłą akcją, porywająca, trzymająca w napięciu. Nie. Ona jest po prostu ciekawa. Teraz, z perspektywy czasu nie dziwi mnie już fakt, dlaczego jej fragment został umieszczony w podręczniku do języka polskiego czwartoklasisty. Niezależnie od tego, który to by fragment książki, miał on przyciągnąć uwagę czytelnika i go zaintrygować do dalszej lektury a może nawet dyskusji, do zatrzymania się i zastanowienia.

Książka napisana prostym językiem, opisująca prozaiczne czynności, życie codzienne zwykłych ludzi (chodź Kap był trochę niezwykły), a jednak ujmująca, głęboka, z morałem. Taka prosta, niby nic, a zostaje.

Co bardzo osobiście mnie ujęło w tej powieści to opis relacji jakie panowały między poszczególnymi członkami rodziny (stada), obowiązki, hierarchia. Być może wynika to z modelu wychowawczego w mojej własnej rodzinie, być może właśnie tak ukształtowali mnie rodzice, że tęsknię za młodzieżą wychowaną w ten sposób tzn. odnoszącą się z szacunkiem do starszych, znająca swoje obowiązki i nawet jeśli wykonującą coś niezgrabnie ze względu na wiek, zależy im na tej pracy. Do młodzieży biorącej odpowiedzialność za siebie i tego kogo maja pod opieką. Ale też za takimi dorosłymi. Odpowiedzialnie wychowującymi dzieci, dostrzegającymi, ze ich dzieci to nie aniołki, że one też broją. Rodziców, którzy nie są nastawieni wiecznie roszczeniowo w stosunku do innych, którzy potrafią wymagać od siebie przede wszystkim, zanim zaczną wymagać od innych. Którzy w sytuacji kryzysowej, biorą odpowiedzialność za sytuację rodziny na swoje barki nie obwiniając za swoje niepowodzenie całego świata. Myślę, że powyższa sentencja równie dobrze może się odnosić nie tylko do rodziców, ale do każdego z nas, nawet bezdzietnego. Aby być szczęśliwym, nie potrzeba kupy kasy, gadżetów, istastory itp., itd. Potrzebna jest wiedza, że ma się w kimś oparcie. I nasze dzieci właśnie tego potrzebują najbardziej. Miłości i świadomości, że zawsze mogą na nas liczyć; że odłożymy komórki, tablety, wyłączymy telewizory i w ciszy wysłuchamy, bez oceniania, przytulimy, że po prostu będziemy razem. Jeżeli my im nie pokażemy że tak da się żyć, to nie dziwmy się, że młodzież jest zapatrzona w smartfony, a nas dorosłych, ma w głębokim poważaniu. Od dziecka winniśmy im dawać poczucie bezpieczeństwa, a jak inaczej to uzyskać jeśli nie przez poświęcenie czasu (nawet kosztem nie posprzątanej chałupy), pomoc, później przez oczekiwanie pomocy, zachęcanie do podejmowania wyzwań, począwszy od domowych obowiązków do skoku ze spadochronem (takie extreme... ;D).

Po prostu bądźmy razem na dobre i na złe. Przecież tak się robi w stadzie.

Każda rodzina to „stado”. Każdy w stadzie ma jakieś zadanie, każdy jest ważny. Zachowuje się pewne standardy, hierarchię. Każde stado wychowuje potomków w określony sposób, ma swoje zasady, przyzwyczajenia czy zwyczaje. Dlaczego to piszę? Ponieważ właśnie o tym jest ta książka. O stadzie jakie tworzy rodzina lub grupa osób (i zwierząt), których coś ze sobą wiąże.
„Stado” to...