Liberalizm nie ma dziś dobrej prasy. Odżegnują się od niego partie ze wszystkich stron sceny politycznej, bojąc się jak ognia etykietki bezdusznych krwiopijców. Wolny rynek został obwołany sprawcą ostatniego kryzysu. Mimo to książka „Odkrywając wolność. Przeciw zniewoleniu umysłów” świetnie się sprzedaje. Zawdzięcza to z pewnością nazwisku autora. Leszek Balcerowicz nie bierze już od dłuższego czasu udziału w polityce. Jest za to niezwykle aktywny na polu społecznym. Stworzył własną fundację Forum Obywatelskiego Rozwoju, jest przewodniczącym europejskiego think tanku, w centrum Warszawy powiesił licznik długu publicznego, wykłada w Szkole Głównej Handlowej. Głosi swoje niezmienne od lat poglądy, nie oglądając się na polityczne kalkulacje.

Licząca ponad 1000 stron publikacja jest zbiorem tekstów dotyczących liberalizmu, napisanych na przestrzeni wieków, począwszy od Adama Smitha do autorów współczesnych. Leszek Balcerowicz wybrał je i opatrzył własnym wstępem. Lektura tej książki wymaga namysłu, skupienia i cierpliwości. Myślę jednak, że chętnie podejmą się tego zadania ci, którzy chcą poznać klasyczne teksty dotyczące liberalizmu i skonfrontować je z dzisiejszym światem. Tematyka esejów dotyka różnych obszarów życia i gospodarki - są pogrupowane w części: „Natura ludzka a wizja ustroju”, „Państwo, demokracja, wolność”, „Państwo, własność, rynek”, „Państwo socjalne, społeczeństwo, człowiek”, „Liberalizm i antyliberalizm”.

Jednym z ciekawszych tekstów jest wywód Janusza Korwin-Mikkego, który zastanawia się nad prawdziwym znaczeniem wyrażenia „sprawiedliwość społeczna” od strony językowej i semantycznej. Dowodzi, że określenie „społeczna” oznacza, że nie jest to sprawiedliwość sensu stricte, a więc jest tak naprawdę niesprawiedliwością. Z zainteresowaniem przeczytałam też „Dwadzieścia mitów na temat rynków” Toma G. Palmera. Ten jeden z najbardziej świeżych i współczesnych tekstów obala zarzuty etyczne i ekonomiczne wysuwane przeciwko liberalizmowi. Autor rozprawia się również jednak z przesadnie entuzjastyczną obroną wolnego rynku. Do ulubionych cytatów dopisuję Frederica Bastiata – Państwo to wielka fikcja, dzięki której każdy usiłuje żyć kosztem innych.

Pochwała wolnego rynku kojarzy się często z wyłącznie pragmatycznym podejściem i przekonaniem, że nie jest to system dobry, ale skuteczny i najlepszy z możliwych. Z kart tej książki bije jednak dodatkowe przesłanie, które jest jej największą wartością i najważniejszym wnioskiem. Otóż kapitalizm i wolny rynek to system na wskroś moralny, ponieważ jest oparty na wolności, własności, sprawiedliwości i osobistej odpowiedzialności człowieka. Jak głosi Janusz Korwin-Mikke - gospodarka jest tylko pochodną panującej w społeczeństwie moralności.

Anna Rycaj