Czy wiesz, jak do światowego kryzysu mają się nauki Mahometa? Co współczesna architektura ma wspólnego z fałszywymi stereotypami? I dlaczego Bernard Madoff, twórca piramidy finansowej, spędzi lata w więzieniu, a rządy wielu państw mają się świetnie na wolności, mimo że w podobny sposób oszukują znacznie więcej ludzi?

Książka "Pożytki pesymizmu i niebezpieczeństwa fałszywej nadziei" rozpoczyna się interpretacją ostatniego kryzysu. Autor obwinia postawę bankowców i finansistów, którzy wyeliminowali ze swojego myślenia najgorszy scenariusz. Okładkę zdobi reprodukcja obrazu Jeana Pierre'a Houella "Zdobycie Bastylii". Ilustruje główną tezę książki - wszelkie rewolucje, utopie i nowe porządki świata kończą się źle, a ich źródłem jest fałszywa nadzieja. Jej szkodliwość polega na przekonaniu, że jesteśmy w stanie zmienić świat i istotę człowieczeństwa. Tymczasem historia ludzkości powinna podpowiedzieć nam, że człowiek nie jest i nigdy nie będzie idealny. Rozsądna doza pesymizmu jest niezbędna do utrzymania zdrowego przekonania, że możemy zmienić jedynie samych siebie i zadbać tylko o najbliższe otoczenie i lokalne sprawy.

Uprzedzam czytelników, którzy spodziewają się interpretacji tytułowych postaw w ujęciu indywidualnym czy psychologicznym. Roger Scruton nie zajmuje się tym, rozważa wyłącznie kwestie społeczne, polityczne, historyczne i ekonomiczne. Jest profesorem w waszyngtońskim Instutite for the Psychological Sciences i w Oxfordzie. Jego książka jest napisana akademickim stylem, z wieloma odwołaniami do poprzedników ideowych. Czyta się ją jednak lekko, język jest przystępny, a wywód wartki i interesujący. Najciekawsza jednak, potraktowana zbyt skrótowo, jest oryginalna koncepcja kultury przebaczenia i ironii.

Nie sposób ocenić tej książki jednoznacznie, ponieważ jest przeznaczona dla ludzi o jasno określonych poglądach. Autor nie ukrywa swojego przywiązania do konserwatyzmu i niechęci do ruchów lewicowych. W wielu momentach jest kontrowersyjny. Ludzi o przeciwnych poglądach nie przekona. Spodoba się na pewno zwolennikom prawicowego etosu i tym, którzy po prostu lubią czytać o ciekawych ideach.

Anna Rycaj