"Pisarz Dmitrij Aleksandrowicz Gromow (1910-1981) dokonał dni w całkowitym zapomnieniu."

Jelizarow rozpoczyna powieść cytatem z Płatonowa, mówiącym, że wiader i traktorów można naprodukować wiele, ale pieśni i wzruszeń tak produkować się nie da, więc są cenniejsze niż rzeczy... I pieśni rzeczywiście pełnią tu wielką rolę (szkoda tylko, że tłumacz przetłumaczył tytuły - ciężko odtworzyć, o które chodzi): zagrzewają do walki, dodają otuchy, cieszą - "czytelnicy" zdają się świadomi mocy pieśni. Jelizarow je zaś docenia, ponieważ sam jest bardem - nagrał już 6 płyt. W powieści pieśni rodem z ZSRR trzymają bohaterów na krótkiej smyczy mentalności i wspomnień a podobną rolę pełni też literatura: zapewnia sztuczną realność i wzruszenia, pozwalając przeżyć w beznadziejności i dzięki temu tworzyć sekciarską wspólnotę - trwalszą niż prawdziwa rodzina. Niewątpliwie czytelnicy Gromowa to ludzie Księgi - jak Żydzi ze swym Talmudem, mahometanie z Koranem, czy chrześcijanie z Biblią. Komuniści też wierzyli w świętość napisanego - wystarczy sobie przypomnieć rolę budujących haseł i tabliczek z najrozmaitszymi zakazami. Tyle, że księgi zwolenników Gromowa działają na sposób stricte magiczny, bo przy zachowaniu 2 warunków lektury - uważnego i nieprzerwanego czytania - czytający fizycznie doznają ich cudownego działania: nie czują bólu, są przekonujący, nieustraszeni, doznają radości lub spokoju. I są niewątpliwie sektą "wąchaczy książek" - tylko oryginalne wydanie z epoki (żadne kopie czy podróbki) zapewnia to cudowne działanie. Księgi są elementem programowania psychosomatycznego, które paraliżują osobowość czytającego, osłabiając i deformując jaźń czytających, zarazem dokonując hiperstymulacji (s.184-5). Zresztą czytelnicy rekrutują się z peryferii społeczeństwa ("chętniej werbowano ludzi samotnych, niemających rodziny, załamanych psychicznie"), które są bardziej podatne na "urok" sekt bądź nacisk organów państwa, jak policja czy służby specjalne, by służyć im za informatorów. A choć u bibliotekarzy wyolbrzymia się zwykle ich przymioty duchowe, w istocie zależy im, "jak wszystkim bibliotekarzom", na osobistej władzy... Przebóg, czyżby Jelizarow jako pierwszy przejrzał bibliotekarzy?

Proletariacka (1951) czyli Księga Siły, Leć, szczęście! (1954) - Księga Władzy, Narwa (1965) - Księga Gniewu, W trudzie i znoju (1968) - Księga Cierpienia, Srebrzysty nurt (1972) - Księga Radości, Ciche trawy (1977) - Księga Pamięci i wreszcie Pieśń o stalinowskiej porcelanie (1956), której nakład zniszczono, czyli Księga Sensu. Oto wszystkie powieści nieudacznika Gromowa, czyli święty sekciarski Siedmioksiąg bibliotekarzy i czytelników - żywych trupów i pogrobowców ZSRR. Jak i cała sowiecka kultura miały one stanowić zewnętrzny element PRu socjalizmu i wzmacniać wewnętrzny kościec moralności socjalistycznej. A przyszło mu na koniec roztaczać ochronny parasol nad krajem za pomocą..."Psałterza Nieustającego". Księgi te (jak i całe dziedzictwo kulturalne ZSRR) to magiczny tekst modlitwy ochronnej, której nieustanne odmawianie - czyli znajdowanie się pod wpływem jej miazmatów - ochroni Rosję przed rozpadem i zakusami obcych mocarstw... Socjalistyczna modlitwa - remedium na wszystko. Czyli powieść o tym, jak ateizm skończył jako sekta. A literatura socrealistyczna jako mistyka. Jak to możliwe? "Mnie (Księga) podsunęła całkowicie zmyślone dzieciństwo, tak słodkie i radosne, że natychmiast uwierzyłem. To, co mi się zwidywało, przeżywałem z taką siłą, że prawdziwe wspomnienia przy tym bledły. Ponadto ów trójwymiarowy fantom jawił się jako coś barwniejszego, bardziej intensywnego aniżeli życie". Literatura i propaganda zastępuje wspomnienia. I "zdumiewające, jak łatwo moja pamięć pogodziła się z własną dyskryminacją" - powiada autor. Propagandowa pamięć wygląda lepiej, niż prawda.

Jelizarowowi, inaczej niż Gromowowi, już pierwsza powieść przyniosła pieniądze, sławę, spódniczki i powodzenie. Interesuje mnie jeszcze tylko, DLACZEGO została nagrodzona "rosyjskim Bookerem"? Owszem, w przewrotny sposób gloryfikuje spadek po ZSRR, ale rzeczywistość przedstawiona to raczej wrak, nie państwo. Co znaleźli w niej jurorzy w 2008 roku? Gdy znajdę uzasadnienie komisji, dopiszę je tu. Może za to, że "Bibliotekarz" to Księga Ironii?

PS. Użyte, istotniejsze teksty piosenek w tekście to m.in.:
"Белые журавли" z filmu "День Победы"
"Пора- пора- порадуемся на своем веку" z "Trzech muszkieterów" rosyjskiej produkcji
М. Магомаев - "Serenada trubadura"
"И вновь продолжается бой" (Pachmutowa/Dobronrawow)
Лев Лещенко - "Любовь, комсомол и весна"
"На безымянной высоте" (В. Баснер, М. Матусовский)
"Марш энтузиастов" (Frenkel/Dunajewski)
"Голубой платок" (Ponomarenko/Agaszina)
"Хороши вечера на Оби"
"Ночь прошла будто прошла боль" z filmu "W drodze na Kasjopeję"

"Pisarz Dmitrij Aleksandrowicz Gromow (1910-1981) dokonał dni w całkowitym zapomnieniu."

Jelizarow rozpoczyna powieść cytatem z Płatonowa, mówiącym, że wiader i traktorów można naprodukować wiele, ale pieśni i wzruszeń tak produkować się nie da, więc są cenniejsze niż rzeczy... I pieśni rzeczywiście pełnią tu wielką rolę (szkoda tylko, że tłumacz przetłumaczył tytuły -...