„Nie pamiętam. Czy można zapamiętać, kim się było w poprzednim życiu – może ostrygą albo na przykład ptakiem, a może nauczycielem matematyki?”
V. Nabokov, „Maszeńka”

Są takie wspomnienia, które mają na sobie zapach tanich perfum albo popołudniowy kurz małej, sennej miejscowości. Mimo całej swojej lichości i lekkiego wstydu, jaki może je spowijać, takie wspomnienia są najpiękniejsze – a czasem nawet najważniejsze w życiu. Każdy ma swoją (wstydliwą) tajemnicę, która pozostaje dla niego magiczna, a opowiedzenie jej komuś byłoby jak przeżycie wszystkiego od nowa. I powtórzenie tych chwil byłoby ich ostatecznym unicestwieniem.
Vladimir Nabokov, pisarz najbardziej znany za jego głośną powieść „Lolita”, jest ważną postacią w literaturze rosyjskiej i światowej. Poza światem wielkich literackich nazwisk znany jest także tłumaczom jako znakomity i wnikliwy krytyk, niespokojny duch rzucający wyzwanie wszelkim szkołom przekładu. Nabokov żył także jako emigrant, z dala od swojej Rossiji-Matuszki. Jego powieść „Maszeńka” napisana w okresie spędzonym poza granicami ojczyzny uchodzi za najbardziej rosyjską powieść – jest przepełniona uczuciami emigranta, smutnym spojrzeniem skupionym na przeszłości w kraju, dawnej rodzimej miłości, którą obca rzeczywistość wyidealizowała, a następnie zachciała odebrać.
Głównym bohaterem książki jest Ganin, młody Rosjanin, który żyje jako emigrant w Berlinie. Wynajmuje pokój w pensjonacie, w którym zatrzymali się jego współziomkowie. Wszyscy razem śnią wielki sen o wyjeździe z Niemiec i jeszcze większy sen o swojej ojczyźnie: oddalonej, biednej, tak bardzo różniącej się od zachodu, ale dalej ukochanej, stęsknionej, nieobecnej.
W obcym kraju drażni ich wszystkich wielkie marzenie: męczy Ganina, starego poetę, samotnego męża i dwóch tancerzy. Mężczyźni w różny sposób sobie dotrzymują towarzystwa i wzajemnie się wspierają.
Nabokov skonstruował swoją powieść na następującej fabule: do stęsknionego męża przyjeżdża jego żona. Okazuje się, że jest to dawna wielka miłość Ganina: Maszeńka, urocza, wiotka, szczupła kobieta, której wspomnienie zasnuwa bohaterowi myśli. Ten cień miłości młodzieńczej i romantycznej sprawia, że Ganin przestaje czuć się dobrze w szarej, niemieckiej rzeczywistości, jaka go otacza. Postanawia zmienić swoje życie: w porywach emocji myśli o ucieczce z kobietą swojego życia, która tak naprawdę nie należy już do niego, tylko do przeszłości.
W powieści odkryłam dwie poruszające rzeczy: Podtiagin, stary poeta, którego serce gna na zachód do Paryża, może być zrozumiany zarówno jako obraz odchodzącej, umierającej rzeczywistości (ostatnia scena w powieści z jego udziałem to wykrzywiona bólem twarz podczas zawału serca), a także jako niespokojne, nigdy niespełnione marzenie, które tak naprawdę nie oczekuje realizacji: nie udaje mu się zdobyć pozwolenia na wyjazd do dalszej części Europy Zachodniej, ponieważ brakuje mu papierów potrzebnych do opuszczenia Niemiec lub w ostatniej chwili gubi paszport. Nabokov konfrontuje obraz starszego pana z młodym Ganinem, który ostatecznie decyduje się na samotny wyjazd, ucieczkę; bez starania się o zezwolenie na opuszczenie kraju. Przeszłość zbyt mocno drepcze mu po piętach: właśnie nadjeżdża pociągiem ze wschodu.
Nabokov pod postacią Ganina pokazuje wagę ulotnych wspomnień. Dlaczego miłość idealna Ganina trwała jedynie cztery dni i tak na niego wpłynęła? Bohater był świadomy tego, jakiej jakości jest ta miłość: miała zapach tanich perfum, była ciasną, małą, sklepową uliczką, która mimo tego, że nie jest najpiękniejsza, sprawia przyjemność podczas odwiedzania jej. Według autora najważniejszym jest zachować dobre wspomnienie tego, co się kiedyś przeżyło: odnawianie go może zniszczyć przeszłość i przez to pogrzebać osobowość zbudowaną na wspomnieniach. Każde ważne wydarzenie ma na człowieka wpływ, dlatego wspomnienia o takich chwilach powinny zostać żywe tylko w ludzkiej duszy.

„Nie pamiętam. Czy można zapamiętać, kim się było w poprzednim życiu – może ostrygą albo na przykład ptakiem, a może nauczycielem matematyki?”
V. Nabokov, „Maszeńka”

Są takie wspomnienia, które mają na sobie zapach tanich perfum albo popołudniowy kurz małej, sennej miejscowości. Mimo całej swojej lichości i lekkiego wstydu, jaki może je spowijać, takie wspomnienia są...