W dzieciństwie marzyłam o przeczytaniu takiej właśnie książki – napisanej z humorem, skierowanej do dzieci a jednocześnie przekazującej wiedzę o sztuce w sposób rzetelny, ale nie sztywny. Chciałam by ktoś pomógł mi zrozumieć, skąd się wziął taki lub inny styl, skąd te nagłe zmiany i dlaczego wydaje się, że pewne elementy się powtarzają po upływie dziesięcioleci a nawet wieków. Jeśli też szukaliście takich odpowiedzi, na pewno znajdziecie je (a także inne) w tym tomie, który z nawiązką spełnił moje lekturowe marzenia dziecięce.

Mamy bowiem przyjemność przeczytać fachowy podręcznik w lekkiej formie: często jest to dialog mamy i 7-letniego syna Kajtka, czasem opowieść mamy a czasem chłopca. Ogromnym atutem takie formy przedstawianych treści jest przestrzeń na dyskusję, na subiektywne oceny (co dla niektórych czytelników może być minusem), na preferencje osobiste dziecka i rodzica. Niektóre pomysły twórców wydają się bowiem Kajtkowi głupie, inne nieładne a jeszcze inne dziwne. Mamy więc okazję nie tylko śledzić różnicę zdań między dorosłym a dzieckiem, ale również między dwoma osobowościami. Świetnym pomysłem autorki było również twórcze podejście do omawianych tematów, co zaowocowało autorskim wersjami znanych obrazów w ujęciu Kajtka, np. jego wizja Wenus (odniesienie do sztuki prehistorycznej i „Wenus z Laussel”), czy interpretacja „Czarnego kwadratu” K. Malewicza. Ewa Jałochowska, autorka książki, przekazuje w niej oczywistą z pozoru prawdę, że o sztuce można z dzieckiem rozmawiać wszędzie – w domu podczas zabawy, na spacerze, na wakacjach podczas zwiedzania czy wreszcie w autobusie, w drodze ze szkoły. Bez wątpienia wymaga to wiedzy ze strony dorosłego, ale pomijając tę kwestię dziecko może być równorzędnym partnerem w rozmowie i aktywności twórczej ze względu na ogromną kreatywność i myślenie wolne od stereotypów i właściwego dorosłym dydaktyzmu.

W tym obszernym tomie zamieszczono wiele reprodukcji dzieł malarstwa, rzeźby czy architektury, ale nie są to wszystkie omówione w tekście. Lektura wymaga posiłkowania się własnymi albumami lub odpowiednimi stronami w Internecie – ja korzystałam z kompendium Marii Rzepińskiej „Siedem wieków malarstwa europejskiego” oraz albumów z reprodukcjami prac poszczególnych omawianych artystów. Wypada tylko żałować, że wydawca nie umieścił na końcu książki indeksu omawianych w niej dzieł. Znaleźć za to można indeks twórców, bardzo obszerną bibliografię, źródła ilustracji oraz źródła cytatów (brak za to w teście przypisów odsyłających). Na tle innych publikacji o sztuce dla dzieci ta pozycja wyróżnia się na pewno objętością i rozmachem tematycznym, jak również poważnym potraktowaniem czytelnika, zarówno dziecięcego, jak i dorosłego – autorka używa specjalistycznego słownictwa, które jej syn przyjmuje naturalnie, czasem dopytując się o znaczenie tego czy innego terminu. Książka z nawiązką spełniła pokładane w niej nadzieje, chociaż wg mnie zabrakło rozdziału o polskiej szkole plakatu czy iluminowaniu i ilustrowaniu książek, ale – co oczywiste – publikacja stanowi kompromis pomiędzy ogromem wiedzy o historii sztuki a przyzwoitą objętością książki, której ciężar nie przeszkadza w czytaniu, zwłaszcza młodemu czytelnikowi. Lektura ta dostarcza wiedzy, daje możliwość prezentowania własnych opinii, uczy szacunku do zdania innych, inspiruje do aktywności twórczej oraz daje impuls do dalszych poszukiwań.

Po lekturze nachodzą mnie również pytania o to, do jakiego stopnia wiedza rodziców i ich rozmowy z dziećmi determinują późniejsze wybory zawodowe czy hobbistyczne tych ostatnich. Jakkolwiek by jednak nie było, jedno jest pewne – jeśli dorośli, bez względu na zawód posiłkują się w różnych sytuacjach książkami, które używają w celach poznawczych, relaksacyjnych, terapeutycznych oraz wszystkich innych, to obserwujące ich dzieci wyciągną z tego odpowiednie wnioski, czego działania zaobserwujemy z zabawach naśladowczych a później w ich codzienności.

Jowita Marzec