Dziewczyna z zapałkami Anny Janko. Jaka to była książka! Emocjonalna, szczera, napisana językiem tak sugestywnym, że choć temat trudny, to czytanie było czystą przyjemnością. Tego spodziewałam się po "Pasji według św. Hanki", tym bardziej, że bohaterką jest postać z "Dziewczyny…" – prawie 40-letnia wrocławianka, niespełniona poetka Hanka. Czekałam na książkę niecierpliwie.

Autorka zachowała sposób opowiadania znany z poprzedniej książki. Narracja jest pierwszoosobowa, nieciągła, krótkie lub dłuższe cząstki stanowią zamknięte całostki myślowe, które układają się w historię romansu opowiadanego spotkanemu po latach dawnemu przyjacielowi. Styl ma charakter bardziej poetycki niż relacyjny, bohaterka (a i sama autorka również) jest przecież poetką. Powstaje opowieść o miłości, której Hanka poddała się całkowicie. Rozczarowana mężem i małżeństwem oddała się miłości do Mateusza (Mata), warszawskiego poety. I odtąd żyje w ciągłym rozdarciu: Nie wiem, kogo kocham i gdzie chcę być. Nie wiem, w co wierzę. Nie wiem, czy to jest koniec. Czy początek?

Hanka, matka dwójki dzieci, rozpoczyna swą opowieść słowami: Zakochany człowiek nie ma sumienia. Możesz mieć męża, żonę, chorą matkę, debet w banku, czterdzieści lat, wszystko jedno. I tak dzielą cię od tego pradystans i lata gwiezdne. W dodatku masz tę absolutną pewność, jaką miewają prorocy, że wiesz, co robisz, i wszystko będzie, jak ma być.

Myślę sobie, że powieść trzeba by przeczytać jednym tchem tak, by wejść w sferę emocji bohaterki bez zakłóceń, by przeżyć z nią to uczucie – tak jak ona – do cna. A jednocześnie odbyć tę wiwisekcję, którą czyni bohaterka, kochanka – literatka, zmagająca się z narracją. Słowa mnie ponoszą - mówi. Przeżywa swoje uczucie i realnie, i literacko. Mnóstwo w powieści cytatów z licznych lektur bohaterki, choćby z Dickinson, Rilkego, Bobkowskiego, Quignarda, odniesień do Freuda, mistyków średniowiecznych, historii sławnych kochanków. A jednocześnie rozważań o charakterze filozoficznym, dotyczących materii miłości, szczęścia, doświadczania, poznania, istnienia, też refleksji ze świata flory i fauny- jak o samicy muchówki, wysysającej treść swego partnera jak oranżadę przez słomkę!, czy fizyki.

Historia miłości do Mata przeplata się z historią emocjonalnego dojrzewania, budowania świata doświadczeń, poznawania niepoznanego dotąd. Opowiedzenie o tym wiąże się z doznaniem prawdziwości istnienia. I z przekonaniem, że inni to postacie widzialne, źródła lub cele moich emocji. Czy trzeba szukać odpowiedzi na pytanie: Ile jestem winna komu? W opowieści przewijają się różne osoby, z którymi w życiu zetknęła się bohaterka, a które zapewne wpłynęły na to, kim jest, czego i jak doświadcza. A sam Mat? Jest eksperymentem czy warunkiem odrodzenia?

Sednem książki nie jest romans sam w sobie, nie historia małżeńskiej zdrady, nie obraz rozpadającej się rodziny. Najważniejsze jest znalezienie możliwości wyrazu dla tego, czego się doświadczało. Bohaterka jest szczera, bezpruderyjna, opowiada i o huśtawce emocji i nastrojów, ale i o seksie, o przeżyciach cielesnych. Nie ma tu nic z pornografii, bo język, jakim mówi, jest – jakby to wyrazić – intelektualno-erotyczny. Ta powieść istnieje dla języka.

No i właśnie. Czy mi się podobała? Zaczęłam z rozpędem, potem przerwałam i trudno mi było wrócić. Coś nie zagrało. Gdzieś wkradła się jakaś wątpliwość w sferze sposobu opowiadania właśnie. To zaskakujące dla mnie samej. Na razie wolę "Dziewczynę z zapałkami".

Wam jednak polecam obie.

Justyna Radomińska