Potrzeba samorealizacji, spełnianie swojego potencjału, zaspokojenie estetyczne to w słynnej hierarchii potrzeb Abrahama Maslowa czubek piramidy. Niektórzy z nas nigdy tam nie dotrą. A oni o ich realizacji mówią. Artyści. Mówią o swojej drodze twórczej, o potrzebach związanych ze sztuką, o konieczności i przymusie wewnętrznym realizowania siebie w tej dziedzinie twórczości, czasem rozbrajająco odpowiadają na pytanie, dlaczego tworzą: „bo nic innego nie potrafię”. Próbują zdefiniować pojęcia sztuki, talentu, geniuszu. Trochę ironizują i się denerwują. Czasem właściwie chyba wcale nie mają ochoty rozmawiać. Na przykład Zdzisław Beksiński ironicznie stwierdza, że mógłby opracować pieczątki, dziesiątki pieczątek z odpowiedziami na typowe pytania.

Na liście rozmówców Elżbiety Dzikowskiej pojawiają się te najbardziej znane nazwiska w polskiej sztuce: np. Jerzy Nowosielski, Zdzisław Beksiński czy Roman Opałka, są i ci, którzy zapewne przeciętnemu odbiorcy kultury są mniej znani: np. Jan Dobkowski, Tomasz Tatarczyk. Pojawiają się kobiety: Teresa Pągowska, Hanna Zawa-Cywińska, Aleksandra Jachtoma, Barbara Szubińska. Każdy podąża czy podążał (niektórych już dziś nie ma wśród żyjących) indywidualną drogą. Tworzą oni różnymi technikami, odmiennie postrzegają kwestie anegdoty w obrazie, koloru czy konstrukcji. Wskazują swoich mistrzów, zdradzają stosunek do tradycji, do rzeczywistości, do odbiorców swojej sztuki wreszcie. Odkrywają tym siebie.

Szkoda jednak, że nie mówią własnym głosem, że w audiobooku pojawiają się lektorzy. Niestety, nie ułatwiają odbioru. W moim odczuciu intonacja rozmowy jest często męcząca, zbyt przesadna, nienaturalna. Szkoda, to duży feler tej ciekawej publikacji. Plusem niewątpliwie jest to, że słuchając kilku- czy kilkunastominutowego wywiadu można jednocześnie przeglądać w Internecie galerie dzieł artystów, kartkować swobodnie albumy czy spacerować po galeriach.

A jest nad czym się zastanawiać. Artyści, z którymi prowadzone były wywiady, to często malarze niefiguratywni, abstrakcyjni. A takie malarstwo czasem sprawia przeciętnemu odbiorcy kultury kłopot, budzi podejrzliwość, czy to na pewno sztuka? Stefan Gierowski między innymi mówi o różnicy między malarstwem dekoracyjnym a malarstwem wyrażającym. "Maluję jak odczuwam, a nie widzę" – mówi Tadeusz Brzozowski. Trzeba by więc słuchać, patrzeć i pozwolić sobie wejść w świat artysty.

Justyna Radomińska