Istotą życia społecznego są znaczenia. Istotą współczesnego życia społecznego są znaczenia uzewnętrznione we wszechobecnych obrazach. Dlatego dziś żyjemy w kulturze wizualnej. Takie założenia wstępne towarzyszą Małgorzacie Boguni-Borowskiej i Piotrowi Sztompke, socjologom, którzy w popularnonaukowym tomie „Fotospołeczeństwo” zgromadzili najbardziej wartościowe teksty na temat socjologii wizualnej. Nie moja to opinia, z przyczyn oczywistych rzecz jasna, a prof. Edmunda Wnuka-Lipińskiego, znanego socjologa. Pozycja ta wpisuje się w serię socjologicznych podręczników (m.in. „Socjologia. Analiza społeczeństwa” czy „Socjologia codzienności”) wydanych niezwykle starannie przez krakowski Znak.

Pojęcie kultura wizualna mieści w sobie kilka zjawisk: ikonosferę (różnorodne obrazy w naszym otoczeniu),socjosferę (to, co widzialne, a związane z działaniami ludzi),reżimy obrazowania (reguły, wzory, style tworzenia obrazów),reżimy patrzenia (reguły pozwalające na przyglądanie się zabraniające przyglądania się obiektom).  Redaktorzy tomu zadbali we wstępach do antologii o wyjaśnienie niezbędnych pojęć, zakresu tematycznego, określenia podstawowych problemów. Jakkolwiek piszą przystępnie, to jednak nie jest to lektura dla wszystkich, bowiem wymaga wcześniejszego kontaktu z tekstami popularnonaukowymi czy naukowymi. Zainteresowanym jednak dostarczy wielu interesujących spostrzeżeń na temat współczesnej kultury. Małgorzata Bogunia – Borowska pisze m.in. na przykład o Filipie Moszu z „Amatora” Kieślowskiego, o Grzegorzu Schetynie i jego walce o obecność medialną, odwołuje się do problemu istnienia na Facebooku, przywołuje nawet serial „Świat według Kiepskich” i wiele innych aktualnie zajmujących Polaków działań wizualnych.

Zasadniczą część stanowi jednak 35 artykułów i opracowań zagranicznych naukowców, pogrupowanych według trzech podstawowych zagadnień: Fundamenty kultury wizualnej, Konteksty kultury wizualnej i Metody badania kultury wizualnej. Dotyczą one m.in. wieloaspektowo traktowanej fotografii (tu np. wypowiedzi Jeana Baudrillarda, Susan Sontag, Rolanda Bartesa, Susan Murray i innych),telewizji (o niej pisze na przykład Umberto Eco),komórkowych wiadomości obrazowych, fotoblogów, wizualizacji, spektakli medialnych (tu np. Douglas Kellner) itd. Ciekawe rozważania o medialnych doniesieniach na temat najważniejszych zdarzeń w świecie daje tekst Terence’a  Wrighta Informacje medialne a tradycja malarska, w którym analizuje autor w kontekście malarskim np. fotografie uchodźców, zestawiając choćby zdjęcia karmiących matek z motywem Madonny z Dzieciątkiem czy wypędzonych z ikonografią wygania z raju.  Ale to tylko jeden z przykładów. 

Lektura tomu (wielomiesięczna, wymagająca, ale dająca wartościowe owoce) prowadzi do wniosku, który najlepiej ujmują słowa Susan Sontag, potraktowane jako motto jednego z artykułów: Dziś wszystko istnieje po to, by znaleźć się na fotografii

W kontekście rozważań naukowych warto przemyśleć własne zachowania i uczestnictwo w kulturze wizualnej. 

Justyna Radomińska