James Sallis jest pisarzem oszczędnym w słowach i w treści. Ten literacki minimalizm ze starannie dobranymi słowami i trafnymi dialogami to kwintesencja jego prozy. Nie ma on zamiaru ułatwiać zadania swoim czytelnikom – pozostawia nas z domysłami oraz pytaniami bez odpowiedzi. W przypadku „Drive” najważniejsze z tych pytań brzmi: kim jest ten gość za kółkiem? Nie jest nam dane wiele się o nim dowiedzieć. Jego zawód wytycza jego tożsamość. Jestem kierowcą. To jest to, czym się zajmuję. Wszystko czym się zajmuję.

Nasz tajemniczy bohater prowadzi podwójne życie – w dzień jest dublerem na planach filmowych, a pod odsłoną nocy staje się kierowcą dla typów spod ciemnej gwiazdy, okradających podrzędne lombardy czy sklepy. Wcześniej czy później coś będzie musiało pójść źle. I pójdzie. Kierowca ma za sobą nieudany napad oraz grubą walizkę z pieniędzmi, które bynajmniej nie należą do niego.

Wydarzenia przedstawione w noweli Sallisa pozbawione są chronologii – retrospekcje wymieszane z teraźniejszością tworzą skąpy życiorys Kierowcy. Oznacza to kolejne wyzwanie dla czytelnika. Następne związane są z osobą głównego bohatera. Kierowca nie angażuje się emocjonalnie w absolutnie nic. Dla mnie stało się do barierą prawie nie do przejścia – jego obojętność wobec otaczającego świata stała się moją obojętnością wobec niego.

Domeną Jamesa Sallisa nie jest wielowątkową akcja ani obszerne opisy czy dialogi. Jego domeną jest natomiast tworzenie wyjątkowego klimatu swoich powieści. Klimat ten mieści się w gatunku noir. W świecie Kierowcy nie ma miejsca na radosne chwile – są tylko te lepsze i gorsze. Przez ten mrok, który go otacza nie przebije się kalifornijskie słońce ani inne światło. Żyjąc w takim brutalnym i twardym świecie trzeba umieć odpowiedzieć mu tym samym. Oto próbka światopoglądu bohatera w chwili zburzenia i gniewu: Może powinien się odwrócić. Podejść do nich i powiedzieć, tym właśnie jest życie: długą serią rzeczy, które poszły nie tak.

Książkę Sallisa można czytać na dwa sposoby. Z nastawieniem na typowy kryminał oraz z wyczuleniem na wszelkie różnice pomiędzy książką a jej ekranizacją. Wtedy skwaszona mina gwarantowana. Jeżeli natomiast „Drive” potraktujemy jako noir, a oryginał i film jako uzupełniające się elementy wtedy książka zdecydowanie może się podobać. Trzeba to przyznać i umieć docenić, że ta tajemnicza i mroczna atmosfera gęsta od niedopowiedzeń tworzy noir w najlepszym wydaniu.

Anna Aniszczenko

Cytaty: „Drive”, James Sallis, Wyd. Albatros, 2012 r.