Po książkę sięgnąłem tylko dlatego, że wcześniej widziałem film na jej podstawie. Obraz przyjąłem dość dobrze (chyba głównie za sprawą świetnej obsady aktorskiej) i w końcu postanowiłem zmierzyć się z oryginałem. Tym bardziej, że już nieraz spotkałem się z pozytywnymi opiniami na temat tej powieści.
To, że wcześniej widziałem film ma na pewno bardzo duże znaczenie. Przede wszystkim łatwiej było mi wyobrazić sobie główne postacie (przyznam, że zawsze w myślach operowałem twarzami aktorów), miejsca akcji, czy choćby sam klimat - tamtej Ameryki sprzed wojny. Być może mój umysł nawet śledził wszystkie przedstawione zdarzenia i dialogi z czarno-białej perspektywy, posiłkując się sekwencją zdarzeń zapamiętanych z filmu.
To oczywiście ma swoje plusy (jak wspomniałem duże ułatwienie dla wyobraźni), ale też ma swoje minusy. Bo w takiej sytuacji zawsze pojawią się nieodzowne porównania książki do filmu. Pytania, która "wersja" jest lepsza, co zostało pominięte, co specjalnie "wycięto". Na szczęście - mogę powiedzieć - w tym przypadku, mimo licznych rozbieżności, sam szkielet opowieści pozostał ten sam i po drobnych żalach, szybko przyzwyczaiłem się do myśli, że w końcu nijak nie można 600 stron zminimalizować do 2 godzin filmu bez koniecznych ustępstw. Całościowo (to zestawienie) wypada jednak na plus. Film niewiele stracił na "pewnych ubytkach", a zyskał za to dużo większą spójność i klarowność opowiadanej historii.
No ale to nie recenzja filmu, tylko kilka słów na temat przeczytanej książki - a ta, żeby nie było, nie jest znów tak całkowicie wolna od swoich drobnych wad, czy słabości. Niemniej co przede wszystkim uderza, to fakt, że książka (w odróżnieniu od filmu) jest dużo bardziej emocjonalna, dużo bardziej dosadna i złożona, swojska, taka po prostu ludzka. W latach 50-tych autor-twórca łatwiej mógł wypowiedzieć za pomocą literatury, niż poprzez silnie samo-cenzurujące się Hollywood. Stąd też moje drobne zaskoczenie, że oprócz wątków związanych z armią, z romansami i miłościami głównych bohaterów, książka opowiada o całej masie innych, pobocznych kwestii, niekoniecznie oczywistych dla odbiorcy zaznajomionego tylko z obrazem.
Zresztą jak można było wówczas pokazać na ekranie, że w cudownej amerykańskiej armii panuje wszechobecny społeczny rasizm. Że do "woja" zaciągają się głównie jednostki głupie, bezwolne, bez większego kręgosłupa moralnego, a kierują nimi oficerowie o niewiele lepszym apanażu. Wszyscy zaś zdają się szukać jedynie łatwego sposobu na życie, prześlizgując się między układami i układzikami, wbrew poczuciu przyzwoitości i sumieniu.
Prywatne życie żołnierzy sprowadza się do wiecznie hulaszczych zabaw, do alkoholizmu, do prostactw, do życia toczonego w trybie od wypłaty do wypłaty, od burdelu do burdelu, gdzie wbrew powszechnemu zakłamaniu rozpasanie erotyczne może doprowadzić tylko do licznych przykrości (choroby, itd.), zawodów miłosnych, czy choćby do ujawniania swoich prawdziwych skłonności seksualnych. Tak więc dużo w tej książce dziwek, pedałów, cwaniaków, psychopatów, sadystów, ale co pocieszające są w niej również jednostki ponadprzeciętne - żeby nie powiedzieć wybitne.
Szeregowiec Prewitt mimo swojego fatalizmu życiowego jest jedną z owych krystalicznych postaci. Drugą jest sierżant Warden. Obaj "dźwigają na swych barkach" cały ciężar tej powieści. Na nich bowiem skupia się wszystko co zostaje opowiedziane, przedstawione, scharakteryzowane i to zawsze z perspektywy któregoś z nich obserwujemy świat przedstawiony w powieści.
A oni sami to zdawałoby się dwie bratnie dusze. Idealiści i naiwniacy, którzy nade wszystko kochają wojsko i godzą się na ten świat takim jaki jest. Marzyciele, którym los nie szczędzi okrucieństwa, czy przeszkód na swej drodze, ale którzy również sami nie są świętymi (jeden okaże się być mordercą a drugi cudzołożnikiem uwodzącym żonę przełożonego). I jak dziesiątki im podobnych anonimowych bohaterów są stuprocentowymi, "pełnokrwistymi" żołnierzami (z całą gamą dobrze znanych, zresztą bogato opisanych "żołnierskich" złych cech).
Książkę czyta się szybko (mimo swoich byczych rozmiarów), ale trzeba powiedzieć, że miejscami lektura nuży. Liczne opisy przeżyć , czy sytuacji wewnętrznych bohaterów rozciągają powieść do granic możliwości zmuszając czytelnika do zapoznania się z całą gamą drugorzędnych wątków, bez znajomości których śmiało mógłby się obejść. Niemniej styl pisarstwa i poruszone w książce problemy, często o uniwersalnym wydźwięku, nadają tej powieści dość wyjątkową pozycję w kanonie amerykańskiej literatury. Tym znaczniejszą, że uświęconą poprzez lata wytrwałej, pozytywnej krytyki i aplauz publiczności.
Co ciekawe jest to powieść zarówno dla intelektualistów, jak i dla ludzi poszukujących żywej, ciekawej historii, mających nieco mniejsze wymagania. Tym bardziej więc jest to pozycja godna polecenia.

Po książkę sięgnąłem tylko dlatego, że wcześniej widziałem film na jej podstawie. Obraz przyjąłem dość dobrze (chyba głównie za sprawą świetnej obsady aktorskiej) i w końcu postanowiłem zmierzyć się z oryginałem. Tym bardziej, że już nieraz spotkałem się z pozytywnymi opiniami na temat tej powieści.
To, że wcześniej widziałem film ma na pewno bardzo duże znaczenie. Przede...