Popularność steampunkowej estetyki zdaje się stale rosnąć, co widoczne jest nie tylko w literaturze rozrywkowej, ale i muzyce, filmie, a nawet sztuce użytkowej. Nie inaczej rzecz ma się w naszym kraju, niczym dziwnym nie są więc próby przenoszenia tego fascynującego anglosaskiego nurtu na rodzimy grunt podejmowane przez pisarzy fantastyki, chcących nie tylko tworzyć przy użyciu polskiego języka, ale i zakorzeniać swoje opowieści w naszym szeroko pojętym dziedzictwie historycznym i kulturowym. Za przykład tego typu starań posłużyć może „Alkaloid” Aleksandra Głowackiego, który czerpiąc z „Lalki” Prusa czyni analogię wobec brytyjskich korzeni steampunku, opartych o literaturę epoki wiktoriańskiej czy „Orzeł bielszy niż gołębica” Konrada T. Lewandowskiego, odwołujący się do istotnych wydarzeń z rodzimej historii. Czy „Czas ognia, czas krwi”, debiutancką powieść Marcina Rusnaka, można postawić w jednym szeregu z powyższymi tytułami?

Książka prawdopodobnie bardzo by tego chciała. Świadczyć o tym może chociażby obecność Józefa Piłsudskiego jako jednego z bohaterów czy zwracanie uwagi na nastroje tych, którym ciąży jarzmo narzucone przez zaborców i w których tli się płomień patriotyzmu. „Czas ognia, czas krwi” jest jednak przede wszystkim opowieścią o przygodach pewnego nieszczególnie utalentowanego czarodzieja, opartą na bardzo prostym schemacie – wędrówka, misje poboczne, zyskiwanie sojuszników, po drodze oczywiście pełen komplikacji wątek miłosny, a wszystko to zmierza do walki z arcywrogiem. Tę ostatnią dla zmylenia przeciwnika poprzedzono innym zdarzeniem mającym sprawiać wrażenie punktu kulminacyjnego.

To nie jedyny manewr mylący – starania autora zmierzające do zamaskowania prostoty głównej osi fabularnej widoczne są w powieści jak na dłoni. Niechronologiczne ułożenie scen, zmiany narratora z pierwszo- na trzecioosobowego i odwrotnie, wplatanie zdarzeń pozornie doprowadzonych do końca i zamkniętych, których odsunięte w czasie reperkusje zmienią przyszłe losy bohatera – każdy z tych zabiegów ma w sobie pewien potencjał, żaden nie został jednak wykorzystany w sposób przekonujący, żaden nie ma wielkich szans, by wprawić czytelnika w zaskoczenie.

Co się natomiast tyczy samej steampunkowości... Cóż, „Czas ognia, czas krwi” właściwie nie powinien być zaliczany do tego nurtu, bo ze dwa trybikowo-mosiężne niewiele wnoszące do całości rekwizyty nie stanowią ku temu wystarczającej podstawy. Wątpliwości budzi nawet osadzenie fabuły w XIX-wiecznych realiach – przez większą część powieści trudno pozbyć się wrażenia, że rzecz cała równie dobrze mogłaby się rozgrywać w dowolnym quazi-średniowiecznym uniwersum, w którym obecna jest magia.

To nie tak, że książkowy debiut Marcina Rusnaka jest zlepkiem źle wykorzystanych dobrych chęci i ewidentnych wad. „Czas ognia, czas krwi” zawiera w sobie kilka smaczków, jak chociażby możliwość odbycia krótkiego spaceru uliczkami XIX-wiecznego Krakowa. W ogólnym rozrachunku jest znośnie napisaną powieścią fantastyczno-przygodową, którą z czystym sumieniem można polecić na przykład fanom Cyklu Inkwizytorskiego autorstwa Jacka Piekary. Zaznaczając jednak wyraźnie, że obiecywanego na okładce steampunku jest tu jak na lekarstwo, gdyż wysokie oczekiwania w tym zakresie z pewnością zaowocują rozczarowaniem.

Agata Rugor