Krzysztof Jakubowski zabiera swoich czytelników w podróż niezwykłą i zupełnie niepowtarzalną. Spacer po ulicach i placach Krakowa sprzed wieku w towarzystwie autora „Krakowa na starych widokówkach” to wędrówka przepełniona niespodziankami i dawką historii miasta w skondensowanej, przystępnej formie, do tego okraszona garścią ciekawostek i szczegółów, po które, by je poznać samodzielnie, musielibyśmy wyprawić się pewnie do Biblioteki Jagiellońskiej. Zaskakujące, że, jak pisze autor we wstępie, „w mieście, w którym roi się od znawców jego historii i luminarzy pióra, nikt mnie nie uprzedził”.

Kolekcja ponad stu widokówek zestawionych z fotografiami wykonanymi współcześnie ma prostą strukturę: każdemu miejscu poświęcono jedną stronę, na której (oprócz dwóch ilustracji) znajduje się niedługi rys historyczny uzupełniony wypunktowanymi i oznaczonymi graficznie ciekawostkami i istotnymi detalami związanymi z daną przestrzenią. Taki układ dodaje książce klarowności i pomaga szybko zorientować się w jej układzie, pozwala też na swobodną, nielinearną lekturę (moja zaczęła się od tekstu poświęconego ulicy, przy której mieszkam, choć artykuł jej poświęcony znajduje się pod koniec książki).

Erudycja autora (choć wywiedziona z licznych źródeł przytoczonych w bibliografii) jest imponująca. Jakubowski, swobodnie przemieszczając się pomiędzy stuleciami, kreśli żywy, ulegający ciągłym przemianom i „modernizacjom” obraz Krakowa. Wraz z autorem odkrywamy przestrzenie i ich przekształcenia, których fizycznie już nie odnajdziemy (miejsce po starym dworcu autobusowym przy Placu Świętego Ducha, odwach przy Ratuszu, trasy tramwajów przecinających Rynek Główny, zmiany wysokości domów i płotów przy ul. Czarnieckiego, most podgórski) oraz takie, które zmieniły się stosunkowo niewiele (fragment ulicy Lubicz, Miejski Dom Wycieczkowy przy ul. Oleandry, synagoga Wysoka, synagoga Tempel). Gdy tylko zrobi się ciepło zamierzam wybrać się na niejeden spacer trasą „niewidzialnego Krakowa”: wiele z tych miejsc mijam bardzo często od lat nie myśląc o tym, jak zmieniały się przez ostatnie sto lat. Czas poznać inny Kraków.

Najogólniejszy wniosek, jaki płynie z lektury „Krakowa na starych widokówkach” jest taki, że miasto zbrzydło i straciło mnóstwo swego unikalnego czaru, szczególnego majestatu i wytwornego charakteru. Współczesne przyspieszenie (rozumiane bardzo szeroko, rzecz jasna) i odgórne przyzwolenie na estetyczną degradację terenów miejskich (której najbardziej jaskrawe przykłady co roku „startują” w konkursie „Gazety Wyborczej” Archi-Szopa) systematycznie podkopują urok tkanki miasta. Znika „krakowskość”, po którą wciąż przyjeżdżają turyści. „Niegdysiejsze śniegi” roztopiło dzisiejsze słońce. Tym cenniejsza jest inicjatywa Jakubowskiego, tym większą wagę sam przywiązuję do tej książki.

Usterki edytorskie, związane z rozłożeniem materiału na stronach, odbierają część radości z przyglądania się wskrzeszanemu Krakowowi. Nierzadko, by szczegółowo obejrzeć zdjęcie lub śledzić odnośniki graficzne (przerywane linie biegnące od tekstu do konkretnego elementu zdjęcia), trzeba przemocą rozłożyć książkę. Na szczęście książka nie jest klejona, co wydłuża jej żywot i pomaga nie zgubić szczególnie interesujących stron.

Hubert Michalak