Wzrok jest bardzo potężnym zmysłem człowieka. Odbiera i przetwarza bodźce wizualne tak, aby ludzkość mogła podziwiać i delektować się środowiskiem widzialnym. Postrzeganie barw, kształtów, obiektów, nieba czy drugiego człowieka są dla nas czymś tak naturalnym, że przestajemy na to zwracać uwagę i w pełni nie doceniamy magii, jaką oferuje nam zmysł wzroku. Niestety nie wszystkim dane jest doświadczać tych doznań. Wówczas ciemność pochłania każdy cal życia, mrok towarzyszy od chwili narodzin, a czerń staje się jedynym obrazem, jaki kiedykolwiek ujrzymy. Z takimi trudnościami musi zmierzyć się główna bohaterka powieści „WWW:Wzrok”.

Najnowsze dzieło pióra Roberta J. Sawyer’a opowiada historię niewidomej od urodzenia, piętnastoletniej Caitlin, która poprzez swoją niepełnosprawność musi nieustannie adaptować się do realiów współczesnego świata. Po piętnastu latach ustawicznych prób szukania pomocy w specjalistycznych klinikach, nadzieja nadchodzi z Japonii. Dziewczynka poddaje się zabiegowi wszczepienia nowoczesnego implantu, który ma przywrócić jej zdolność widzenia. Niefortunnie, poprzez specjalny nadajnik WI-FI - odbierający i wysyłający dane - Caitlin zaczyna postrzegać świat wirtualny zamiast otoczenia rzeczywistego. Jak łatwo się domyślić, dziewczyna staje się fenomenem i punktem zainteresowania kilkunastu naukowców na świecie.

Caitlin, pomimo swojej choroby, od zawsze była uzależniona od Internetu. Potrafiła za pomocą specjalnych urządzeń surfować po sieci w sposób, w jaki nie powstydziłby się niejeden współczesny informatyk. Pomimo braku wzroku jest osobą inteligentną, błyskotliwą oraz niezwykle uzdolnioną matematycznie. Niestety, poprzez swoją wiedzę z praktycznie każdej dziedziny życia, staje się osobą przerysowaną, nierealną oraz permanentnie irytującą. Informatyka, fizyka, matematyka, geografia, cząstki elementarne, mechanika kwantowa, teoria chaosu, webmastering, architektura procesorów oraz budowa materii to coś, czego piętnastoletnie dziecko nie jest w stanie pojąć, nie wspominając już o odtwarzaniu definicji na zawołanie, z pamięci.

W książce oprócz głównego „wątku fabularnego” występują trzy inne historie, które (według opisu) miały wzajemnie na siebie oddziaływać i się przeplatać. Pierwszą z nich stanowią losy małpy Hobo, której intelekt został rozwinięty w sposób daleko wykraczający poza zdolności umysłowe innych przedstawicieli jej gatunku. Druga historia zabiera czytelnika do komunistycznych Chin, które odcinają się od świata zewnętrznego po tym, jak próbują zatuszować zbrodnię, jakiej się dopuścili. Kształtowanie się nowego, świadomego tworu internetowego to opowiadanie znajdujące się za przysłowiową „bramką numer trzy”. O ile podróż do Chin uważam za wyprawę udaną, intrygującą i kontrowersyjną, to perypetie człekopodobnego towarzysza postrzegam jako monotonne i prowadzące donikąd. Nie jestem do końca pewny, co autor chciał zyskać wprowadzając tę historię, ponieważ jej losy nie łączą się w ogóle z głównym układem zdarzeń. Podobnie jest z przypadkiem komunistycznych Chin, których tropem podążamy przez pierwszą część książki tylko po to, aby nigdy więcej o nich nie przeczytać. Jest to zabieg nie do końca przeze mnie zrozumiany, ponieważ historia z Dalekiego Wschodu została urwana w najbardziej interesującym momencie i na próżno będzie nam szukać jej wyjaśnienia na kolejnych stronach publikacji. Jedynym wątkiem przeplatającym się z historią młodocianej mądralińskiej jest proces kształtowania się nowej, samodzielnie myślącej świadomości w globalnej sieci WWW. Sama myśl, że Internet zaczyna żyć własnym życiem wydaje się przerażająca, nie mówiąc już o tym, że przygląda się on każdemu śladowi, jaki zostawiamy po sobie w sieci (internetowi erotomani miejcie się na baczności). Caitlin w końcu odkrywa istnienie nowego tworu i postanawia pomóc mu w przystosowaniu się do nowego świata. Na nieszczęście i ta historia nie sprawia, iż książka staje się bardziej interesująca i „lekturowo” narkotyczna. Wręcz przeciwnie! O ile sam proces tworzenia się nowej świadomości zasługuje na pochwałę (autor musiał włożyć w to sporo przemyśleń, analizy i pomysłu), o tyle na późniejszych stronach jest to najmniej lubiana ścieżka czytelnicza. Fantom (bo tak została nazwana nowo powstała istota) drażni i męczy swoimi odkryciami. Dodatkowo frustrować może fakt, że jest to twór bezpłciowy emocjonalnie, niepotrafiący zadeklarować się, po której „stronie mocy” chciałby się znaleźć.

Roberta J. Sawyer’a można doceniać za wiele rzeczy - za fantastycznie wykreowany świat, żargon naukowy i świetnie poprowadzone dialogi. Czytając książki tego autora, można odnieść wrażenie, że czyta się publikacje popularno-naukowe. Dużo w nich bowiem naukowego słownictwa, definicji i akademickich wyjaśnień. W przypadku wcześniejszych powieści, wszystkie (bądź częściowo wszystkie) uprzednio wymienione elementy zostały zachowane. W książce „WWW:Wzrok” odnajdziemy jedynie argot specjalistyczny, który próbuje być wyjaśniony w sposób łopatologiczny. Nie bez kozery zostało użyte tutaj słówko „próbuje”, gdyż w wielu przypadkach zrozumienie informatycznych ciekawostek graniczy z nie lada wyczynem. Posunę się również do stwierdzenia, że recenzowana książka nie posiada żadnej znaczącej i pierwszorzędnej fabuły. Akcja nie występuje prawie w ogóle, zwrotów akcji nie ma wcale, a o identyfikacji z głównymi bohaterami nie może być mowy. Omawiana publikacja jest pierwszą z trzech, składających się na trylogię WWW. Historia w niej przedstawiona nie zawiera potencjału, mogącego przykuć uwagę wymagającego czytelnika, a już na pewno nie posiada przesłanek do kontynuowania jej w dwóch kolejnych tomach.

Książka zasobna jest ponadto w terminologię medyczną, która niestety nie jest do końca prawidłowa. Przede wszystkim autor posiada błędne pojęcie o ludziach autystycznych, czerpiąc swoją wiedzę tylko i wyłącznie ze stereotypów zasłyszanych bodajże z lokalnego bazaru ulicznego, znajdującego się na skrzyżowaniu ulic Nieprawdopodobnej i Bzdurnej.

Podsumowując, książka, która otwiera trylogię powinna być świeża, interesująca, wciągająca i nowatorska. Nie wystarczy połączyć motywów z książki „Planeta Małp” Pierre'a Boulle’a, filmu „Tron”, trylogii „Matrix” i serialu „Dziewczyna z komputera”, aby powstał hit. Brak porządnej linii fabularnej oraz ciekawych postaci dyskwalifikuje tę pozycję na wstępie. Jednym z nielicznych plusów powieści jest fakt, iż czytelnik zaczyna bardziej doceniać narząd wzroku i zgłębia się w problematykę tyflopedagogiki. Książka niewątpliwie zwraca uwagę na problemy ludzi niewidomych i niedowidzących. Ludziom bowiem trudno pojąć brak postrzegania w sposób, do jakiego przywykli i taki jest właśnie morał recenzowanej powieści. Jest to jednak zbyt mało, abym zdecydował się sięgnąć po następne tomy nowej trylogii Sawyer’a.

Damian Hejmanowski