W świadomości współczesnych ludzi średniowiecze jawi się epoką obskurantyzmu, stagnacji, antyprogresywizmu, intelektualnego regresu i cywilizacyjnego marazmu, mówiąc krócej stanowi godny pogardy, historyczny ciemnogród, którego niepodobna dostrzec w pomroce głupoty ówczesnych ludzi. Częstokroć używane zamienne dla akademickiej nomenklatury tegoż okresu jest potoczne pojęcie "mroczne wieki", które ugruntowuje jedynie związane z nim stereotypy.
W powyższej książce przedstawiona została obszerna panorama dziejów cywilizacji europejskiej w dobie wieków średnich, generująca niejako refutacje powyższych uproszczeń i błędnych ewaluacji. Okres, który poddaje deskrypcji Duby jest zaiste bardzo długi, opiewa bowiem przestrzeń historiograficzną od apogeum sztuki romańskiej aż po wczesny renesans. Dynamikę przemian mentalności ówczesnego człowieka wyświetla autor przez pryzmat opisywanej synchronicznie progresji znamiennych pierwiastków kultury epoki m.in. scholastyki, sztuk wyzwolonych, ideału emulacji Chrystusa, a także katedry. Osobliwie, ów obiekt stanowi kontrapunkt oraz syntetyczną materializację najważniejszych mediewistycznych idei.
Katedra nie została stworzona wyłącznie ku realizacji określonych funkcji sakralnych, ani nie stanowi wyłącznie kanału ekspresji nowego trendu w architekturze. Konceptualizacja tejże budowli, jeszcze na poziomie umysłowości, jest bardzo złożona i zakorzeniona w najbardziej profundalnych aksjomatach wiary chrześcijańskiej, przeto jej percepcja wykracza dalece poza emanację "ciemnej myśli". W rzeczywistości katedra zaplanowana została, jako manifestacja kohezji wiary i rozumu, unifikacja afektowanego kultu i racjonalnego życia.
Wbrew powszechnej współcześnie dychotomizacji świata na materialny i metafizyczny, separacji rozumu od wiary, dyferencjacji sfery somatycznej od wymiaru duchowego, na jedności owych spolaryzowanych płaszczyzn egzystencji ukonstytuowana została istota aksjologii średniowiecznej. Analogicznie do mediewicznej architektury, która stanowi syntezę inżynierii oraz autentycznej wiary, mentalność ludzi epoki jawi się znakomicie zespolonym amalgamatem sacrum i profanum, ziemskiej myśli, materializującej zaledwie ukonstytuowaną na ideach eschatologicznych formę.
Spoistość algebraicznej logiki oraz geometrycznej struktury katedry odzwierciedla pryncypialne formuły scholastyczne, bowiem poprzez całościowy porządek kompozycyjny budowli wyrażone zostały holistyczny ład dzieł epoki, który znajduje najpełniejszy wyraz w filozofii tomistycznej, a także afirmacja Chrystusa, jako władcy Wszechświata.
Średniowiecze przeminęło, wszelako w wartkim strumieniu epok, którego wody biegną nieprzerwanie ku wieczności. Zwróćmy, zatem uwagę na bliższe naszej percepcji czasy. W pozbawionych smaku i spójnego wzorca, płytkich, nudnych koszmarkach architektury współczesnej nie spostrzegamy żadnej warstwy semiotycznej, która tak silnie charakteryzuje koncepcję katedry. Konstrukcje takowe są, jednakowoż emanacjami postmodernizmu - kultury, w jakiej wyczerpane zostały wszystkie schematy, wyabstrahowanej od źródeł w autentycznych i oryginalnych ideach. Dzisiejsza sztuka jest Symulakrem, fantomem, który przetwarza sam siebie, zombistycznym tworem, jako iż jej substratami są wszystkie anachroniczne paradygmaty, z których generuje, poprzez samomultiplikację i reprodukcję, coraz bardziej obrzydliwe i kuriozalne chimery. Idąc dalej, teraźniejsi twórcy jawią się tylko nekromantami, ewokującymi minione idee. Wobec komparatystyki uniformistycznej, spójnej, skomplikowanej i bogatej w symbolizm konceptualizacji katedry, w której wyraz znajduje metaforyka symetrii wiary i codziennego życia, z wolnymi od głębszej interpretacji oraz profundalnych znaczeń produktami współczesnej kultury słuszne jest nie pytanie o mediewiczną ciemnotę, lecz o wyczerpane perspektywy współczesnej myśli.

W świadomości współczesnych ludzi średniowiecze jawi się epoką obskurantyzmu, stagnacji, antyprogresywizmu, intelektualnego regresu i cywilizacyjnego marazmu, mówiąc krócej stanowi godny pogardy, historyczny ciemnogród, którego niepodobna dostrzec w pomroce głupoty ówczesnych ludzi. Częstokroć używane zamienne dla akademickiej nomenklatury tegoż okresu jest potoczne pojęcie...