W latach 90. Rafał A. Ziemkiewicz piastował jedno z ważniejszych miejsc wśród rodzimych twórców fantastyki. Trzykrotny laureat nagrody imienia Janusza A. Zajdla umiejętnie łączył socjologiczną science fiction z elementami cyberpunku, a w swoją prozę wplatał refleksje natury politycznej, dotyczące zarówno spraw globalnych, jak i lokalnych. Wydawnictwo Fabryka Słów postanowiło przybliżyć czytelnikom dwa utwory uhonorowane wspomnianym wyróżnieniem — na tom składają się opowiadanie „Śpiąca Królewna” oraz powieść „Pieprzony los kataryniarza”.

Akcja „Śpiącej Królewny” koncentruje się wokół pilnie strzeżonego konwoju, przewożącego chorą sześcioletnią dziewczynkę. Przebieg akcji na bieżąco transmitowany jest przez telewizje całego świata, a widzowie przed odbiornikami przelewają znaczne kwoty, by ratować życie dziecka. Opowiadanie ukazuje obłudę i pogoń za pieniędzmi współczesnego świata, bezpardonowo rozprawia się z mediami, korporacjami i bogaczami, którym wydaje się, że wszystko można kupić.

Warto przyjrzeć się krańcowo odmiennym postawom głównych bohaterów — z jednej strony zgorzkniały dowódca wyprawy, Perhat, niemający złudzeń dotyczących intencji i moralności swoich pracodawców. Z drugiej strony naiwna i wierząca w siłę dobra doktor Jaqueline Tenard, której idealistyczne poglądy zdają się być wyjęte z zupełnie innego świata. Losy tej dwójki splatają się mocniej, niż podpowiadałaby logika; niestety, zarysowanie wątku miłosnego wychodzi Ziemkiewiczowi dużo gorzej niż zajmowanie się korupcją i zepsuciem świata.

„Pieprzony los kataryniarza” jest w swojej wymowie utworem nieco podobnym, acz moim zdaniem słabszym od zwartej „Śpiącej Królewny”. Główny bohater powieści to kataryniarz Robert, czyli operator sieci komputerowej, przypominającej nieco wczesne wyobrażenia na temat rzeczywistości wirtualnej. Protagonista źle znosi upływający czas i zachodzące w otaczającym go świecie zmiany, co pozwala autorowi na snucie refleksji dotyczących politycznego i biznesowego życia we współczesnej mu i nieco dawniejszej Polsce.

W powieści szczególną uwagę zwracają dwa wątki: pierwszy dotyczy cyberprzestrzeni i jej niezwykłej jak na czas powstania książki (1995 rok) wizji, drugi to polityczna otoczka, która z fantastyką nie ma wiele wspólnego. Układy i układziki wśród przekupnych polityków oraz rozgrywki między sąsiadami ze wschodu i z zachodu to obraz otaczającej nas rzeczywistości widziany oczyma Ziemkiewicza. Pozostałe wątki powieści przemykają w tle, ale wiele z nich nie doczekało się rozwinięcia i pełnego zaprezentowania; dotyczy to między innymi relacji łączącej Wiktorię i Roberta.

Powieść niewątpliwie porusza istotne dla wielu Polaków kwestie, ale niekoniecznie będzie przemawiać do każdego fana fantastyki naukowej. Z tego powodu trudno zarekomendować „Pieprzony los kataryniarza” konkretnej grupie odbiorców — cyberpunkowa otoczka odstraszyć może tych, których przyciągają rozważania polityczne, i odwrotnie. Co więcej, wizja ukazana na kartach utworu jest hermetyczna, może być bliska odbiorcom współczesnym autorowi, ale brakuje jej tego, co cechuje fantastykę naukową zaliczaną do światowego kanonu — uniwersalności, niezależnej od czasu i miejsca urodzenia.

Z pisarstwem Rafała A. Ziemkiewicza zdecydowanie warto się zapoznać i samemu ocenić, na ile należy się do grona jego wiernych czytelników. Godna polecenia odbiorcom niezaznajomionym jeszcze z twórczością autora jest szczególnie „Śpiąca Królewa”, a jej lektura pozwoli ocenić, na ile przypada komuś do gustu surowy styl i polityczne zacięcie pisarza. „Pieprzonym losem kataryniarza” powinni zachwycić się wszyscy, którym odpowiada połączenie cyberpunku z polityką i podzielają poglądy Ziemkiewicza. Czytelnicy niezainteresowani tematem mogą docenić zaś ciekawą wizję cyberprzestrzeni i melancholijny nastrój opowieści.

Marta "Oceansoul" Najman