Sięgnęłam po powieść nic o niej nie wiedząc. Kompletnie nic. Taki strzał w ciemno. Udany? Udany!

W Ramsey Hill przy Barrier Street starego St. Paul mieszkała rodzina Berglundów: Walter i Patty z dwójką dzieci: Joeyem i Jessicą. Mieszkała, bo już dwa lata minęły, od kiedy przeprowadzili się do Waszyngtonu. Jednak nie zostali całkiem zapomniani. Gdy „New York Times” opisał aferę węglową z Walterem w roli głównej, dawni sąsiedzi natychmiast sobie przypomnieli, że choć mili, to jednak „z tymi Burglundami zawsze było coś nie tak”. Z kapitalnego pierwszego rozdziału dowiemy się co nieco o historii rodziny widzianej oczami sąsiadów: „powszechnie wiedziano, że Patty…”, „zdaniem Setha Paulsena… Berglundowie należeli do…”, „Merrie Paulsen uważała, że….”, „sąsiedzi relacjonowali…”. Narrator słucha uprzejmie i skrzętnie notuje, dając przy okazji niezły przykład sąsiedzkiego zainteresowania i wszechwiedzy. Trochę czułam się, jak na filmach czy serialach amerykańskich, które pokazują te otwarte domki uszeregowane wzdłuż ulicy i sąsiadów życzliwie zainteresowanych innymi, gdzie „wszyscy mieli wrażenie, słusznie lub nie, że…”.

W dalszych rozdziałach narrator przygląda się dramatis personae. Z perspektywy każdego z nich (Waltera, Joeya) opowiada część wspólną historii rodzinnej: dzieje małżeństwa Waltera i Patty oraz sprawę Joeya, która stanowi zagadkę dla wszystkich – jak to się stało, że 16-letni Joey wyprowadził się z domu do swojej dziewczyny, Connie, której Patty nie jest w stanie w ogóle zaakceptować? Nie ma się co dziwić w gruncie rzeczy, dziewczyna 1,5 roku starsza, a na dodatek „z metabolizmem ryby w okresie zimowym”. Niewątpliwie ciekawy przypadek, dla samego Joeya również. Dwa razy narrator oddaje głos samej Patty, która terapeutycznie spisuje swoją historię, a my wielu ważkim problemom możemy się przy tej okazji przyjrzeć: poprawnej politycznie, ale emocjonalnie suchej rodzinie, gwałtowi w świetle, jakby to określić... ? „poprawności rodzinnej gwałciciela”, toksycznej przyjaźni, kłopotom z wyborem właściwego mężczyzny, których nie da się wymazać z pamięci i które dają o sobie mocno znać, pragnieniu bycia idealną mamą i jego konsekwencjom, alkoholowi, depresji. Patty nie wiedzie jakiegoś szczególnie burzliwego życia, ale i tak jest w nim gęsto. Narrator pozwala także, byśmy na dzieje Berglundów spojrzeli z punktu widzenia Richarda Katza, przyjaciela (!) Waltera, muzyka niszowego, który oszałamiającej kariery nie spodziewałby się na pewno, i o którym sąsiedzi nie wiedzą nic.

Ta mała amerykańska rodzina żyje w czasie nie tak odległym od chwili nam obecnej, po raz pierwszy spotkałam się w literaturze z refleksjami skromnie zarysowanymi, ale jednak dotyczącymi 11 września, który już stanowi odniesienie czasowe. Więcej za to opinii związanych z inwazją na Irak i moralnie dyskusyjnymi kwestiami biznesowymi, pojawi się także, jednak nieopisany bliżej, ale partner handlowy Joeya - Polska. Za sprawą młodego Joeya, który odciął się od rodziny (będziemy się przyglądać, czy będzie chciał i czy uda mu się powrócić), poznamy amerykański collage oraz uroki przyjaźni z Jonathanem, który ma bardzo urodziwą siostrę.

No i prześledzić będziemy mogli historię ratowania lasówki niebieskiej, która lada moment może znaleźć się na liście ptaków zagrożonych. W sprawę jej ochrony zaangażowany jest Walter, pracując dla Niebieskiego Funduszu Górskiego, założonego przez potentata gazowego i naftowego. Walter, realizując program ochrony siedlisk ptaka i rekultywacji terenów powęglowych, będzie także próbował forsować program walki z przeludnieniem ziemi w towarzystwie atrakcyjnej ciemnoskórej Lalithy, o której sąsiedzi również nic nie wiedzieli.
Na okładce książki pojawiła się opinia, że jest powieść „doskonałą epopeją miłości i małżeństwa”, rzeczywiście, można takiego określenia użyć – przedstawia nam bowiem całościowy obraz historii małżeńskiej Berglundów z jej pułapkami, mieliznami i bolączkami, z zagrożeniami i drobnymi sukcesami.

Powieść jest na wskroś realistyczna. Można by ją było przez to zlekceważyć (ot, mimetyzm!), gdyby nie to, że rzeczywistości dotyka tak namacalnie, że nie da się wyczuć fałszywego tonu, ani w narracji, ani w dialogach, ani w psychologicznych portretach postaci.
Powieść jest także na wskroś amerykańska, tytuł odwołuje się zresztą do idei wolności, o którą walczą w swych codziennych zmaganiach bohaterowie. A wolność przecież to nie „wszystkowolność”, to umiejętność zachowania siebie w świecie, który daje, ale i wymaga, kusi, ale i narzuca, podsuwa smaczki, ale i dręczy zmorami międzyludzkich gier.
Bardzo udana powieść.

Justyna Radomińska