Bardzo pocieszna, lekka i przyjemna w lekturze powieść pikarejska o najsłynniejszym banicie w historii literatury, Robin Hoodzie. Howard Pyle, amerykański pisarz i rysownik, autor dzieł o tematyce folklorystycznej, sięgnął w tym utworze po znany topos szlachetnego łotrzyka, który rabuje bogatych i wspomaga biednych. Legenda o Robin Hoodzie oraz jego drużynie wesołych infamisów już od wielu stuleci stanowi inspirację dla bardów, literatów, etnografów, ostatnimi czasy także dla scenarzystów i producentów filmowych, a nawet twórców gier komputerowych, przeto nie spodziewałem się żadnych szczególnie interesujących, czy nowych motywów w tej książeczce, lecz takowe przypuszczenie było przedwczesne i niesłuszne.
Niepowetowanie powieść Pyle'a wyróżnia błyskotliwa synteza dowcipu i mądrości ludowej. Autor zastosował swobodny i gawędziarski styl narracji, przy czym z humorystycznych opisów zdarzeń zawsze wyprowadza głębszą refleksję o uniwersalnych wartościach dobroci, sprawiedliwości, uczciwości oraz honoru.
Tło historyczne w tej opowieści pozostaje trzeciorzędne. Twórca nie skonkretyzował szczegółowo okresu, w którym osadzona została akcja powieści, ani nie operował datami, które umożliwiałyby identyfikację dokładniejszych ram czasowych czynów Robin Hooda. Nie mniej z kilku wzmiankowanych przezeń informacji, m.in. o udziale Ryszarda I Lwie Serce w wyprawie krzyżowej do Palestyny (zapewne perorował Pyle o III krucjacie w 1190 roku), następnie jego śmierci (w walce z królem Filipem II o posiadłości angielskie we Francji), rządach królewskich braci w Anglii - wpierw Henryka Plantageneta, później niesławnego Jana bez ziemi, spekulatywnie wyznaczyłbym początek działalności bandy z Sherwoodu przed rokiem 1189, natomiast koniec po 1199 roku. Brak sprecyzowanej osnowy dziejowej jest nieszkodliwy, wszak najistotniejszą warstwę utworu stanowią przygody legendarnego banity, opowiedziane przez pisarza dowcipnie i przystępnie, a uwieńczone rzeczowymi konkluzjami, bądź sensownymi przestrogami.
Robin Hood jest u Pyle'a bohaterem romantycznym, poniekąd wręcz byronicznym. Umiłowany przez prosty lud i znienawidzony przez wielmożów nie szczędził wysiłków dla wsparcia cierpiących. Ubogich i ciemiężonych traktował z litością, zaś despotów i pyszałków z sarkazmem i prześmiewczą ironią. Jakkolwiek dumny, porywczy wobec okrutników i mściwy za ogrom ludzkiej krzywdy, zawsze postępuje Robin rycersko, zwłaszcza wobec dam, dochowuje wierności przyjaciołom, brawurowo drwi z wyzyskiwaczy i pokonuje gnębicieli ich słabościami. Kocha on piękne niewiasty i wesołe zabawy, lecz życie poświęca misji sprawiedliwości - pomocy pokrzywdzonym i walce z despotami, przy czym rzadko stosuje przemoc, choć jest wytrawnym wojownikiem. Główne atuty Robin Hooda w zmaganiach z przeciwnikami stanowią inteligencja, dyscyplina i spryt. Podstępem zaprasza próżnych możnowładców i tępawych ciemiężycieli na wystawne uczty w sherwoodzkich borach, za które płacą zabranymi biednym pieniędzmi.
Paradoksalnie Howard Pyle uczynił postać mitycznego wyrzutka, przestępcy w logice prawa, personifikacją średniowiecznego etosu moralnego. Oprócz pogardy dla bogactwa, współczucia i skromności wykazuje Robin Hood ujmującą bezinteresowność oraz bezwarunkowy sprzeciw wobec tyranii króla Henryka, majętnych feudałów uciskających dzierżawców, czy spekulanta, który skupował wszystkie zboża, śrubując głodowe ceny. Na szczególną pochwałę zasługuje uczciwość tego banity. Gani Małego Johna, będącego przecież drugim w całej drużynie, za kradzież złota Szeryfa z Nottinghamu, jednego z głównych antagonistów, chociaż ten nie wyrządził podówczas żadnego zła i zwraca mu zrabowane dobra. Mimo pokaźnego majątku zgromadzonego w sherwoodzkim skarbcu, Robin nigdy nie wydawał tych pieniędzy na przyjemności, zaś częstokroć wspomagał nimi ubogich.
Powieść amerykańskiego literata podzielona została na osiem części. W prologu autor przybliża czytelnikom losy osiemnastoletniego Robina z Locksley, który ucieka do sherwoodzkiego lasu, powodowany wyrzutami sumienia po zabójstwie, skądinąd nikczemnego leśniczego królewskiego i tam gromadzi innych pariasów, jak również ludzi ubogich, odrzuconych, czy też zwykłych poszukiwaczy przygód. Najbardziej wzruszające, a równocześnie satyryczne, moim zdaniem, epizody tej powieści stanowią interwencja Robin Hooda w losy nieszczęśliwych kochanków - utalentowanego minstrela Allana z Doliny oraz pięknej Heleny, która zmuszona została przez łasego na zaszczyty ojca do ślubu ze starym i gburowatym szlachcicem, Lordem Stefanem, a także pomocy banity z Sherwoodu udzielonej strapionemu rycerzowi sir Ryszardowi z Lea, pozbawionemu majątku, wskutek wyrachowanych manipulacji bezdusznych i chciwych wrogów po nieumyślnej śmierci sir Waltera z Lancasteru z ręki jego syna w trakcie pojedynku na kopie. Nie brak w tym dziele również wątków dramatycznych, m.in. ratunku Małego Johna od niedoszłych katów i przejmującej walki między Robin Hoodem, a zwyrodniałym Cudakiem z Gisbourne, który słynął ze strasznych zbrodni oraz barbarzyńskich rozbojów. Był on drugim człowiekiem zabitym przez głównego bohatera. Howard Pyle wieńczy swą opowieść niejako dwoma zakończeniami. Pierwsze, zdecydowanie szczęśliwe dotyczy wizyty króla Ryszarda w borach Sherwoodu po powrocie z krucjaty. Przebrany za dominikańskiego mnicha stoczył on nawet ucieszny pojedynek na pięści z Robin Hoodem, lecz za wstawiennictwem szlachetego sir Ryszarda z Lea przebaczył wyrzutkom ich występki wobec prawa, a następnie przyjął ich przysięgę na wierność, czyniąc królewskimi leśniczymi. Ta część dobiega końca wraz z wyjazdem Ryszarda Lwie Serce w towarzystwie głównego bohatera, Szkarłatnego Willa, a także Allana z Doliny i jego żony do Francji. Podczas tej wyprawy Robin Hood zdobył sławę wielkiego rycerza i został mianowany dowódcą królewskich łuczników. W drugim przybliża narrator ostatnie lata życia słynnego banity. Po śmierci króla Lwie Serce w boju wrócił on do Anglii wraz z wiernymi kompanami. Stęskniony za puszczańskim żywotem wyjednał u nowego władcy, niechlubnego Jana bez ziemi, zgodę na kilkudniowy pobyt w Sherwoodzie, lecz wzruszony wiernością przyjaciół i dawnych towarzyszy odrzucił tytuł Lorda Huntingdonu, poprzysiągłszy wieczysty powrót do lasu. Reaktywowana banda rychle została wyjęta spod prawa przez wściekłego króla, jednak odmieniony latami walk pod dowództwem Ryszarda Lwie Serce nie rozważał już Robin opcji ucieczki oraz ukrycia. Wojskom pościgowym wydał zwycięską, lecz wstrząsającą bitwę w sherwoodzkiej puszczy, uwieńczoną wieloma ofiarami po obydwu stronach. Na skutek tak wielkiego rozlewu krwi zapadł na ciężką chorobę. Nadziei na pomoc upatrywał w kuzynce, przeoryszy klasztoru, której wyświadczył wielkie przysługi przed umiłowanym królem. Niestety zapomniała ona o długu wdzięczności, zaś w obawie przed gniewem nowego władcy i z ufnością w łaski wrogów Robina zawiązała zdradziecki spisek przeciwko niemu. Epilog opowieści Howarda Pyle'a, zwłaszcza opis śmierci Robin Hooda w ramionach najwierniejszego druha, Małego Johna, z łukiem w dłoni, stanowi wzorzec wzruszającego i dramatycznego finału utworu.
W tle przezabawnych przygód sherwoodzkich łotrzyków wyświetla autor rozmaite przywary trzech najważniejszych stanów w średniowiecznym systemie społecznym - pazerność i despotyzm władz, pijaństwo i chciwość rycerstwa, próżność bogatego kleru. Naczelni antybohaterowie tej opowieści - nienawistny król Henryk, niedomyślny i łakomy Szeryf z Nottinghamu, przebiegły i zachłanny Książę Biskup Herefordu, nadęty i wyniosły Lord Stefan, czy chytry przeor Vincent z Emmett - przedstawieni zostali z komizmem i groteską, jako nieporadni tchórze, gapowate tłuściochy, rubaszni złoczyńcy, albo nieokrzesani bufoni. Nie utracił, jednak pisarz obiektywizmu, bowiem w każdej z owych warstw społecznych umieszczał także postacie sprawiedliwe, szlachetne i nieskazitelne, jak mądra królowa Eleonora, dobry rycerz Ryszard z Lea, czy bogobojny, poczciwy i pocieszny braciszek Tuck.
Niezwykle rozbudowana panorama charakterystyk przedstawicieli systemu feudalnego zintegrowana została przez autora z bogatymi deskrypcjami fascynującej, średniowiecznej Anglii - dziewiczych ostępów leśnych, murowanych zamków i drewnianych miast uradowanych hucznymi turniejami rycerskimi oraz ludycznymi jarmarkami. Pomimo prostego, acz porywającego stylu literackiego, humorystycznych dialogów i oddziałującej na wyobraźnię projekcji ówczesnego świata nie uniknął pisarz pewnych mankamentów, m.in. nagłych przeskoków fabuły, niedoboru treści w niektórych wątkach, czy zbyt krótkich opisów interesujących zdarzeń. Bez względu na te drobne słabostki zachęcam wszystkich czytelników do lektury tej wesołej książeczki o rozbrajających przygodach wspaniałego bohatera, Robin Hooda z Sherwoodu.

Bardzo pocieszna, lekka i przyjemna w lekturze powieść pikarejska o najsłynniejszym banicie w historii literatury, Robin Hoodzie. Howard Pyle, amerykański pisarz i rysownik, autor dzieł o tematyce folklorystycznej, sięgnął w tym utworze po znany topos szlachetnego łotrzyka, który rabuje bogatych i wspomaga biednych. Legenda o Robin Hoodzie oraz jego drużynie wesołych...