Literatura nigeryjska wybija się na czołówkę, jeśli chodzi o twórczość pochodzącą z czarnego kontynentu. Wielką rolę w rozwoju kultury literackiej Nigerii odegrał uniwersytet w Ibadanie, który powstał w 1948 roku i dzięki któremu wykształciła się nowa generacja młodych pisarzy. Byli to znani nigeryjscy twórcy jak m.in. Chinua Achebe, Wole Soyinka, Amos Tutuola, Cyprian Ekwensi czy Nkem Nwankwo i Arthur Nwanko. Na przestrzeni lat twórczość nigeryjska ewoluowała. Obecnie spotykamy się z nowym pokoleniem niezwykle ciekawych twórców.

Jedną ze współczesnych, młodych pisarek jest Chimamanda Ngozi Adichie, urodzona w 1977 roku w Enugu i dorastająca w miasteczku uniwersyteckim Nsukka. W wieku dziewiętnastu lat opuściła Nigerię i zamieszkała w Stanach Zjednoczonych. Jednak jej korzenie wciąż wywierały i wywierają na nią silny wpływ. W najnowszym projekcie, zbiorze 12 opowiadań, możemy odnaleźć echa dawnych nigeryjskich dzieł. Adichie wskrzesza tę samą dawną atmosferę, dając jej jednak ożywczy, współczesny wydźwięk.

Opowiadanie zamykające zbiór – „Uparta historyczka” od samego początku przywiodło mi na myśl powieść Chinua Achebe „Wszystko rozpada się”. Autorka podobnie jak Achebe, sięgnęła do historii Nigerii z okresu pierwszych wpływów chrześcijaństwa. Z początku widzimy obraz małżeństwa, w którym mężczyzna to silny człowiek, przypominający bohatera z jednej z pierwszych i znaczących powieści nigeryjskich. Po jego śmierci skupiamy się jednak na kobiecie, Nwamgba. Wychowuje ona samotnie syna, walcząc jednocześnie z kuzynami nieżyjącego męża, których podejrzewa o jego otrucie. Jest to opowiadanie, w którym Adichie zawarła wiele nigeryjskich tradycji. Tradycje te kultywuje Nwamgba, jednak nowe pokolenie, będące pod wypływem kultury europejskiej, odrzuca prawa przodków.

Opowiadania Adichie często zestawiają pradawne tradycje kultury nigeryjskiej, szczególnie kultury Ibo, z zachodnim, amerykańskim światem i stylem życia. Bohaterowie jej opowiadań to często emigranci mieszkający w Stanach Zjednoczonych. Nierzadko mamy też do czynienia z osobami, które ledwie przyjechały do Ameryki: jak „To coś na twojej szyi” czy „Małżeństwo skojarzone przez swatów”. W przypadku tych historii, zderzenie kulturowe jest często bardzo bolesne dla bohaterów – rozpoczynając od konieczności zmiany swoich pięknych nigeryjskich imion, które zawsze coś znaczą, na amerykańskie imiona nieposiadające głębi, a kończąc na radykalnie odmiennej pogodzie i kuchni.

Jednym, chyba najbardziej wstrząsającym z opowiadań, jest „Ambasada amerykańska”, w której Adichie opisuje tło polityczne. W tę rzeczywistość wplata osobistą tragedię głównej bohaterki – utratę dziecka, prześladowanie męża, oraz poniżenie związane z proszeniem o polityczny azyl w ambasadzie Stanów Zjednoczonych Ameryki.

W wielu opowiadaniach odnajdujemy atmosferę znanych nigeryjskich tekstów (między innymi wydanych w Polsce w zbiorze „19 współczesnych opowiadań nigeryjskich”), „Nie płać złym za złe” Amosa Tutuoli, „Do Lagos z nadzieją” Arthura Nwanko, „Lekarz i uzdrowiciel” czy „Ścieżka zmarłych” Chinua Achebe. Echo tych historii czułam szczególnie w opowiadaniach: „Duchy”, „Imitacja”, „Wzgórze Skaczącej Małpy”, „Jutro jest zbyt odległe” czy „Drżenie”.

Pierwsze opowiadanie otwierające zbiór, to historia napisana w podobnym stylu, co debiutancka powieść Adichie. Opisane tło oraz bohaterowie „Celi numer jeden” mają wiele wspólnego z postaciami z „Fioletowego hibiskusa”. Przede wszystkim mamy do czynienia ze środowiskiem uniwersyteckim. Tego typu umiejscowienie akcji wydaje się także być w pewnym sensie autobiograficzne dla Chimamandy Ngozi Adichie. Autorka widać skupia się na własnych przeżyciach i obserwacjach miejsc i kultur, które zna. Dwie powieści Adichie: „Fioletowy hibiskus” oraz „Połówka żółtego słońca” (której nie czytałam), to historie umiejscowione w Nigerii, będące częścią doświadczeń Adichie z jej dziecięcych i nastoletnich lat.

W zbiorze opowiadań „To coś na twojej szyi” pisarka ukazuje także doświadczenia związane z wchodzeniem w nową, obcą kulturę. Zarówno powrót do korzeni, jak i zderzenie dwóch kulturowych światów są przez młodą autorkę ukazane niezwykle dojrzale. Ameryka i Afryka to miejsca i obyczaje tak od siebie różne, że łączenie ich wydaje się wprost niemożliwe. Adichie się to udaje, choć jej bohaterowie pozostają w tym kulturowym zderzeniu bardzo zagubieni.

Monika Samitowska-Adamczyk