„Jądro ciemności” Josepha Conrada to jedna z niedawno wprowadzonych do szkoły średniej lektur. Starsi czytelnicy, absolwenci 4-letniej szkoły, czytali „Lorda Jima” tegoż autora,. Czytali i pamiętają, że lektura dzieła Conrada nie była łatwa. Dzisiejsi uczniowie nie poznają w szkole historii Jima, za to zetknąć się powinni z opowieścią Charliego Marlowa o jego przygodach na rzece Kongo. Wyruszył on z ramienia Towarzystwa Handlowego w głąb Afryki (Conrad daje niezwykle sugestywny obraz natury), jak mu się wydawało- „do samego środka ziemi”, by zadbać o kolonialne interesy Kompanii i sprawdzić, co stało się z jednym z jej agentów, Kurtzem.

Młody czytelnik ma szansę odbyć tę podróż z Marlowem. Podróż niełatwą, w głąb dziczy, która tyleż przeraża, co fascynuje XIX-wiecznego Europejczyka; w głąb krainy kości słoniowej, w której „wszystko przenikała woń idiotycznej pazerności, jak trupi smrodek” (s. 31); w głąb „jądra ciemności”, w głąb ludzkiego szaleństwa; w głąb świata Innego.
Nie jest to podróż łatwa również dlatego, że Marlow, marynarz wędrowiec ze skłonnością do opowieści, których sens nie wynikał prosto i bezpośrednio z przywoływanych scen, czuł, że nie da się przekazać prawdy o zdarzeniach, o emocjach, o doświadczaniu świata, bo zdawanie z nich relacji jest jak nieudolne opowiadanie snu, który dla słuchacza jednak pozostaje niezrozumiały.

Wreszcie podróż ta jest trudna, bo nie ułatwiają jej dotychczasowe tłumaczenia powieści pierwotnie napisanej po angielsku, zresztą jak pozostałe dzieła Conrada, który choć był Polakiem (prawdziwe jego nazwisko brzmi: Józef Korzeniowski), pisał w języku kraju, do którego wyemigrował z rodzicami.

Z jakiego powodu wracam do Conrada? Krakowski Znak w jubileuszowej serii „50 na 50” wydał „Jądro….” w nowym tłumaczeniu Magdy Heydel. Myślę, że warto je promować. Ma ono szansę uczynić Conrada bliższym, jeśli nie doświadczonym czytelnikom, to na pewno tym młodym, dla których to może być pierwsze, a czasem jedyne spotkanie z autorem. Dotychczasowe tłumaczenia były stylistycznie ciężkie, nie ułatwiały obcowania z tą gęstą literaturą. Marlow w przypływie bezradności narracyjnej pyta swoich słuchaczy: „Widzicie go? Widzicie całą tę historię? Widzicie w ogóle cokolwiek?” (s.36). Dziś, dzięki nowemu tłumaczeniu, czytelnik ma większą szansę, by rzeczywiście dotknąć „potężnych ludzkich namiętności, które zostały uwolnione” (s.57), wyobrazić sobie, „w jakie przedwieczne, pierwotne rejony może człowieka doprowadzić nieskrępowana wędrówka drogą samotności, kompletnej samotności (…)” (s.64). Odnaleźć odpowiedź na pytanie, co się stało z Europejczykiem Kurtzem, na czym polegała jego siła, skąd brała się fascynacja nim? A także, cóż może być trudniejsze do zniesienia niż widok ludzkich głów suszących się na tyczkach przed chatą białego człowieka w nieprzeniknionej afrykańskiej puszczy?

Wydanie opatrzone jest posłowiem tłumaczki pt. „Do kresu doświadczenia. O czytaniu „Jądra ciemności””. Stanowi ono niezaprzeczalny walor tego wydania i przynosi bardzo interesujące refleksje interpretacyjne.

Cóż więc pozostaje? Tym, którzy Conrada jeszcze nie znają, sięgnąć koniecznie po nowe tłumaczenie, tym, którzy znają – powrócić do lektury, poczynając jednak od posłowia. Nie przegapcie odpływu!

Justyna Radomińska