„Niewinność zagubiona w deszczu” to krótka opowieść, która mogłaby równie dobrze być dramatem. Łatwo wyobrazić sobie tę historię zagraną na scenie, a nawet na dużym ekranie. I rzeczywiście, we wstępie czytamy, iż początkowo pomysł kiełkował jako projekt teatralny. Nie wiadomo jak i nie wiadomo kiedy urósł on do kształtu powieści. Sam autor przyznaje: „prawie jednolita scenografia, akcja podtrzymywana przez dialogi oraz kilka typowo teatralnych gagów”.

Osią książki są rozmowy siostry Consuelo – młodej przeoryszy, z Augusto Aixela de Collbato – rasowym uwodzicielem. Śledzimy i zdajemy sobie sprawę z gry, którą prowadzi don Augusto z zakonnicą. Spotkania z uwodzicielem ukazują charakter siostry: minimalistyczny, niewinny, lecz również bardzo kobiecy. Z jednej strony Consuelo to silna i ambitna kobieta, dyrektorka szpitala, usilnie walcząca o swoje szczytne wizje i plany w niesieniu posługi zakonnej i stworzenie domu opieki dla starców. Z drugiej, targają nią płomienne uczucia przypisane tradycyjnie osobom świeckim. W efekcie, pomimo swojego silnego charakteru, jest osobą łatwą do zmanipulowania i... uwiedzenia.

Tym, który kusi – uosobieniem diabła, Mendoza uczynił Augusto Axiela - bogacza, ostatniego potomka starego rodu posiadaczy ziemskich. Don Augusto jest wciąż kawalerem. Ów fakt nie dziwi, w obliczu reputacji, jaką w okolicy posiada don Augusto. Plotki na temat rozwiązłości mężczyzny są znane również siostrze Consuelo, choć nie wydają się mieć dla niej tak naprawdę znaczenia. „Jestem zakonnicą – w pewnym momencie opowieści mówi siostra Consuelo do don Augusto, - poświęciłam życie modlitwie i trosce o chorych; o innych sprawach wiem bardzo mało i nie chcę wiedzieć więcej; to prawda, że opowiadano mi o panu najróżniejsze rzeczy, i dobre, i złe; w dobre nie mam powodu wątpić, a te inne dotarły do mnie w postaci złośliwych plotek; nie sądzę, aby były zgodne z prawdą, chociaż wiem, że jest to możliwe; wszyscy jesteśmy podatni na dobro i zło.”

W gruncie rzeczy właśnie o tę podatność na dobro lub zło chodzi. Porażka czy zwycięstwo stają się jednak pojęciami względnymi, zacieranymi przez czas. Nieważne czy postępuje się dobrze czy źle, prawił niegdyś Nietzsche, ważne by żyć swoim życiem tak, aby niczego nie żałować i aby nie pragnąć go cofnąć lub zmienić, nawet gdybyśmy mieli sposobność ku temu. Siostra Consuelo wydaje się podobnie patrzeć na swoje życie z późniejszej perspektywy. Czy nasze czyny są dobre złe - osądzi Bóg.

Mendoza w swoich powieściach wielokrotnie czerpał z tradycji wielu gatunków literackich. „Niewinność zagubiona w deszczu” to melodramat, w gruncie rzeczy w swej konstrukcji dość typowy. Schematyczne punkty gatunku pozostają zachowane, mimo zabawy z ogólną formą i konwencją. Sam autor we wstępie pisze o melodramacie: „Spośród nich [wielu gatunków literackich] najsubtelniejszy jest melodramat, bo z góry zakłada pewną sztuczność, a umyślne wykorzystywanie jego właściwości mogłoby łatwo zmienić się w wulgarną parodię”.

Mendoza skrupulatnie wykorzystuje możliwości gatunku. Nie brakuje w powieści uczuć, które targają bohaterami, namiętności, ckliwości. Tłem jak zwykle staje się idealnie dobrana pogoda – wpierw upadł wręcz nie do zniesienia, który zbliża bohaterów i zagęszcza atmosferę wspólnego omotania; następnie deszcz, a potem nieustające ulewy, które po długim okresie opałów i suszy, działają ożywczo na wszelkie żądze. Jak przystało na porządny melodramat nie brakuje tu także kłamstw i intryg. Wszystko to ukazane jest w sposób dość konwencjonalny, z lekkim przymrużeniem oka.

Czy opisana miłość rzeczywiście jest grzeszna? Prawdopodobnie, aby odpowiedzieć na to pytanie, musielibyśmy zdefiniować kategorię grzechu. Czym jest grzech? Możemy przyjąć, że jest to świadome i dobrowolne przekraczanie moralnych i religijnych norm. Tu z kolei znów pojawia się problem: czym jest owa świadomość? Czy grzech musi być dokonywany w pełni świadomości? A co, jeśli grzesząc, nie do końca w ogóle zastanawiamy się nad swoim wyborem i czynem? Jeśli tak naprawdę nie mamy wyboru i nasze uczucia w pełni determinują nasze działania? Wydaje mi się jednak, że nawet jeśli zdefiniujemy oba te pojęcia, nie dotrzemy do tych właśnie znaczeń i ram, o których w swojej powieści pisał Mendoza.

W końcowej części książki czytamy słowa Consuelo: „nie chciałam mówić o tym, co działo się tam przed laty, ponieważ powodował mną wstyd, tym bardziej absurdalny, że odczuwałam go teraz, a nie wtedy, dawno temu, kiedy powinnam była się wstydzić. To, co się stało, było całkiem zwyczajną rzeczą.” Zakonnica wiele razy wyznaje przy spowiedzi swój grzech, jednak nigdy nie czuje w pełni skruchy, gdyż jak twierdzi: „wciąż jestem tam, skąpana w łagodnym blasku owego letniego popołudnia, zaskoczona i na wpół uśpiona, obojętna na wszystko, chociaż dobrze wiem, że właśnie za to pełne arogancji, uparte nieposłuszeństwo muszę zostać potępiona”. Poprzez te słowa Mendoza jawnie kpi. Kpi z tych wszystkich zdań rzucanych w melodramatach przez kochanków, o sile uczucia, o braku obaw przed potępieniem; o poczuciu, że miłości wszystko wolno, że miłość zawsze zwycięża i przetrzymuje wszystko, że dla miłości warto jest się poświęcać, czekać, warto zawsze w nią wierzyć, ryzykować i pozostawiać dla niej wszystko; że coś takiego jak niedozwolona miłość nigdy nie istnieje, że gruncie rzeczy miłość nigdy nie może być grzeszna.

Monika Samitowska-Adamczyk