- Przed wiekami Lapończycy, chroniąc oczy przed refleksami na śniegu, tworzyli okulary przeciwsłoneczne z drewna, w którym pozostawiali wąską, poziomą szczelinę.

- W XII i XIII wieku Szwecja przeprowadziła trzy krucjaty na terytorium Finlandii, których zadaniem była chrystianizacja oraz poddanie Finów władzy Rzymu. O tym, jak słabe przyniosło to rezultaty pisał sam papież Aleksander III, który w swojej bulli „Gravis admodum” narzekał na opieszałość w składaniu danin kościelnych, a nawet zarzucał Finom, że troszczą się bardziej o sprawy doczesne niż zbawienie swoich grzesznych dusz.

- W Helsinkach szkoły przerywają lekcje, gdy temperatura spada do -40 stopni Celsjusza.

- W roku 1882 w Tampere zabłysło pierwsze elektryczne światło w krajach nordyckich. Generator został zakupiony u samego Tomasa Edisona.

- Lapończycy piją kawę z solą.

To tylko garść ciekawostek, jakie można znaleźć w tej książce. Autor przez kilka lat mieszkał i pracował w Finlandii w polskiej ambasadzie, więc miał sporo czasu na poznanie i zgłębienie tajemnic tego mało znanego w Polsce kraju. Jeśli chodzi o mentalność, a nawet charakterystyczne cechy fizyczne Fonkowicz wyróżnia w społeczeństwie fińskim trzy grupy.

Pierwsza to Tawastowie. Nazwa pochodzi od plemienia, które osiadło w środkowej części Finlandii. „Tawastowie, uważani powszechnie za najbardziej typowych, czy — jak wolą inni — »czystych« Finów, mają krótką, krępą figurę, jasnoblond włosy, bladą okrągłą twarz z krótkim, nieznacznie zadartym nosem. Oczy ich są bladobłękitne lub szarobłękitne. Są powolni i milczący, a wszelkie uczucia ukrywają głęboko pod maską obojętności. Cechuje ich upór, który właściwy jest wszystkim Finom, ale u Tawastów odznacza się szczególną zawziętością”. (Str. 86).

Druga grupa to Karelowie, którzy „(...) są smuklejsi od Tawastów i odznaczają się delikatniejszą budową ciała. Mają przeważnie ciemne włosy, szare oczy i ostro rzeźbione rysy twarzy. Spotyka się wśród nich o wiele więcej ludzi o wybitnej, rzucającej się w oczy urodzie aniżeli wśród Tawastów. Karelczycy są bardziej rozmowni, ruchliwi, a w ich charakterze radość życia i optymizm łączą się z odrobiną melancholii i zadumy. Obecnie typ ten spotyka się nie tylko na wschodzie kraju, ale również w dzielnicach centralnych i zachodnich, dokąd wielu z nich przeniosło się z terenów scedowanych po wojnie na rzecz ZSRR”. (Str. 87). To właśnie Karelowie przed wiekami śpiewali tradycyjne pieśni fińskie (Runy). I najprawdopodobniej to właśnie im Finlandia zawdzięcza dziś tak dobrze rozwiniętą i różnorodną scenę muzyczną.

Trzecia grupa etniczna jest tworzona przez Szwedo-Finów, którzy „(...) pod względem temperamentu zajmują miejsce pośrednie pomiędzy »czystymi« Finami i »czystymi« Szwedami — mieszkańcami Szwecji. (...) Odznaczają się bardziej błyskotliwą inteligencją niż »czyści« Finowie, ale nie dostaje im wyobraźni i nie są skłonni do wzruszeń. Nie są tak skryci, jak rdzenni Finowie, ale brak im serdeczności tych ostatnich. (...) Szwedo-Finowie są w dużej mierze etniczną mieszaniną. Na przestrzeni wieków wchłonęli oni największą ilość imigrantów z Niemiec i krajów bałtyckich, którym łatwiej było i bardziej opłacało się uczyć języka szwedzkiego niż fińskiego. Dzisiaj można więc (...) stwierdzić, że Szwedo-Finowie wyróżniają się nie tyle rzeczywistą odmiennością charakteru, co głównie językiem i w pewnej mierze resztkami anachronicznej dumy z przynależności do społecznej elity kraju”. (Str. 88).

Oczywiście nie mogło w książce o Finlandii zabraknąć wzmianki o edukacji i poziomie czytelnictwa. „W odległych czasach istotna rola w zwalczaniu analfabetyzmu przypadała kościołowi protestanckiemu. Pastor nie tylko publicznie piętnował tych, którzy nie potrafili biegle czytać Biblii, ale nierzadko odmawiał im udzielenia ślubu, a niepoprawnych nieuków mógł nawet ukarać chłostą”. (Str. 261). Te brutalne i radykalne metody nie były może bardzo skuteczne, ale i tak dały fundamenty pod budowę nowoczesnego systemu oświatowego i zaszczepiły w części społeczeństwa miłość do czytania. Dzisiaj „podręczne biblioteczki domowe spotyka się nie tylko w mieszkaniach inteligencji, ale również w chłopskich zagrodach, domkach rybaków i robotników leśnych. Muszę przyznać, że byłem zaskoczony, a także wzruszony, gdy w ubogiej chacie, gdzieś wśród lasów środkowej Finlandii, znalazłem na półce fińskie przekłady nie tylko »Quo Vadis« i »Szkiców węglem« Sienkiewicza, ale także »Chłopów« Reymonta oraz spory komplet dzieł Mickiewicza: »Pana Tadeusza«, »Grażyny« i »Konrada Wallenroda«”. (Str. 265).

Chyba każdy wie, że przemysł drzewno-papierniczy jest istotną gałęzią fińskiej gospodarki, w końcu 70% powierzchni kraju zajmują lasy. Ale raczej mało kto wie, że w połowie lat 70. Finlandia eksportował papier gazetowy do 80 krajów świata. Na fińskim papierze były drukowane tak znane tytuły jak: amerykański „The New York Times” i „The Philadelphia Inquirer”, angielski „The Times”, „Daily Express” i „Daily Mail”, niemiecki „Stern”, francuski „Le Matin”, a nawet radziecki „Sputnik” (będący odpowiednikiem amerykańskiego magazynu „Reader's Digest”).

W „Helsińskim ABC” znajdziemy też sporo informacji o gastronomii, saunie, Laponii, sporcie, architekturze, wzornictwie, kulturze, historii, relacjach międzynarodowych Finlandii oraz opis życia politycznego wewnątrz kraju z podstawowymi danymi na temat partii politycznych. Niech nie zniechęca was data publikacji (1977 rok). Ta książka to świetnie napisane kompendium wiedzy o Finlandii. Myślę, że każdy, kto interesuje się tym krajem, powinien po nią sięgnąć.

- Przed wiekami Lapończycy, chroniąc oczy przed refleksami na śniegu, tworzyli okulary przeciwsłoneczne z drewna, w którym pozostawiali wąską, poziomą szczelinę.

- W XII i XIII wieku Szwecja przeprowadziła trzy krucjaty na terytorium Finlandii, których zadaniem była chrystianizacja oraz poddanie Finów władzy Rzymu. O tym, jak słabe przyniosło to rezultaty pisał sam papież...