Otrzymaliśmy już odpowiedzi na Wasze pytania do Mariusza Szczygła.
Autor wybrał pytania, na które udzielił odpowiedzi, a jego zdaniem najciekawsze nagrodził książkami. Nagrodę otrzymuje użytkownik marquez.


 [authorPhoto]31005|Mariusz Szczygieł[/authorPhoto]
anek 7: Tak się składa, że przeczytałam do tej pory tylko jedną Pańską książkę, a mianowicie "Gottland". I w związku z tą książką chciałabym zadać takie pytanie:
Dla mnie najbardziej wstrząsającą opowieścią z tego tomu była historia Marty Kubisowej. A który z tekstów budzi pańskie największe emocje i dlaczego?

Każdy, kiedy zaczynam zbierać materiał. Każdy, kiedy piszę. Potem wszystkie dzieci kocham jednakowo i nie cierpię jednakowo. Z tym, że moje emocje budzi nie materiał, który zbieram, nie fakty, które opisuję - do nich podchodzę jak chirurg na zimno - ale obawa, czy umiem o tym tak napisać, żeby czytelnik to przeżył odpowiednio. A więc emocjonują mnie moje niedostatki, a nie los bohatera. Przejąć się swoim tekstem mogę dopiero po jakimś czasie jak już jest wydrukowany, kiedy czytam go jak obcy człowiek.
Natomiast za najlepszy, najciekawszy, najtrudniejszy w pisaniu i najwięcej wnoszący do mojego warsztatu i najważniejszy w "Gottlandzie" uważam rozdział "Łowca tragedii".


ines: 1. Pisał Pan w 2001 roku na łamach "Polityki": "(...) z mego doświadczenia wynika, że odpowiednio manipulowani przez media możemy stać się społeczeństwem doskonałych bezmyślnych konsumentów". Nie ma Pan złudzeń, że są one w stanie właściwie kształtować gusta narodu, skoro polskie społeczeństwo z rzadka sięga po książkę, zaś młode pokolenie nie szuka gruntownej wiedzy w szkole lub u autorytetów. Czy wierzy Pan, na podstawie swego doświadczenia w TV oraz pracy dziennikarskiej, iż zmieniając wrażliwość właścicieli komercyjnych mediów (mających przeważnie na uwadze jedynie słupki oglądalności/sprzedaży i wzrost kapitału) nastąpi przełom w świadomości przeciętnego przedstawiciela "masowej widowni"? Jeśli nie, to co mogłoby ją zmienić?

Nie, nie wierzę. Może się zdarzyć jakiś właściciel Pani i mojego pokroju, ale tacy ludzie jak Pani i ja nie dochodzą do wielkich pieniędzy, żeby kupić stację telewizyjną. A ludzie przeważnie wybiorą tańsze od droższego i łatwiejsze od trudniejszego. W każdej dziedzinie. Jedyne, co można zrobić, to edukować od dziecka. Szkoła - to szansa.

ines: Czy istnieje szansa na powrót Mariusza Szczygła do telewizji?

Nie ma takiej możliwości. Zostać niewolnikiem widzów? Niewolnikiem tabloidów? Niewolnikiem swojej twarzy? W życiu! Nie wiem, co musiałoby się stać, żebym powrócił. Propozycje dostaję praktycznie od 10 lat co miesiąc, ale jestem odporny. Jak tylko pomyślę sobie, że musiałbym patrzeć na siebie, na swoją twarz, to natychmiast znajduję w sobie słowo "nie" - i tak też mówię do telefonu.

MuadiM_Maciej Markisz: Dzień dobry. Na jakich ideałach został Pan wychowany? Jakie próby wszczepienia uniwersalnych wartości, pozytywnych tradycji polskich i cennych - naszych, rodzimych obyczajów zapamiętał Pan z dzieciństwa i okresu młodości? Kto był znaczącym Pana mentorem (mentorami); rodzina, znajomi, nauczyciele, profesorowie, czy najbardziej owocne było "chłonięcie życia z otaczającego świata" przez samego siebie? Co Pan podkreśli jako najciekawszą cechę osobową z n/wym. trzech:
A. ciekawość świata, elastyczne poszerzanie horyzontów intelektualnych
B. poszukiwanie i bezkompromisowe wyznawanie prawdy
C. rozwój osobistych zainteresowań, zdolności, umiejętności, rozwój intelektualny ściśle oparty na rozwijaniu kariery zawodowej?

Tyle ciekawych pytań naraz! To pytanie, to wielotwór, ale interesujący. (Uwaga dla przyszłych dziennikarzy: unikajcie zadawania zbyt wielu pytań na raz. Na żadne nie uzyskacie dobrej odpowiedzi, a rozmówca się zgubi).
Wybieram wariant A.
B kojarzy mi się z fanatyzmem.
C kojarzy mi się z egoizmem (wszystko w kontekście kariery).


MuadiM_Maciej Markisz: Kto był w młodości, a kto jest obecnie Pana ulubionym pisarzem, poetą, felietonistą?

Poety nie mam i nie miałem. Felietonisty też nie, w ogóle nie czytam regularnie żadnych gazet ani tygodników, więc nie mam możliwości przywiązania się do felietonisty.
Jest jeden pisarz, który działa na mnie orzeźwiająco - zacytuję tu, co powiedziałem Agnieszce Wójcińskiej do jej książki "Reporterzy bez fikcji" - mój ulubiony, choć nie umiałbym streścić żadnej jego powieści, nawet trudno mi powiedzieć, o czym te powieści są. Ale kiedy w chwilach rozpaczy twórczej biorę do ręki jego książkę, wyłapuję poszczególne zdania i akapity, przeczytam ze trzy, cztery i już mnie inspiruje swoim widzeniem świata. Zamykam ją dość szybko, chwilę pochodzę po mieszkaniu, pomyślę i mogę siadać do pisania. To Kurt Vonnegut. Uważam go za największego filozofa współczesności. Mogę zacytować któreś z jego genialnych zdań. Moje ulubione: „Paty Keene celowo była głupia”. Nie podoba się pani? No to taki kawałek: „Większość ludzi na świecie uważa życie za tak ciężkie i pełne rozczarowań (bo nie potrafią zarobić pieniędzy albo nie cierpią swojej pracy, albo nie umieją tańczyć, albo nie jest im w łóżku tak dobrze jak powinno, albo nie idzie im w sporcie, albo po prostu są chorzy, albo ich dzieci są do niczego, albo ich żony/mężowie ich nie cierpią, tak jak moja mama nie cierpiała mojego ojca), że jest im wszystko jedno czy żyją, czy nie”. Takiemu człowiekowi przygląda się zawsze Vonnegut. Jako reporter oczywiście nie mógłbym i nie chciałbym sobie pozwolić na jego typ  okrucieństwa wobec ludzkości,  ale niektóre jego książki naprawdę działają na mnie jak alkohol. W jakimkolwiek tłumaczeniu, bo żaden tłumacz nie ma szans tego pisarza spieprzyć, uwalniają mój mózg.

sylvii7: 1. Jak Pan rozumie pojęcie fikcji w reportażu literackim? Czy Pana zdaniem jest ona dopuszczalna w reportażu?

Jako zmyślanie - tak jak pisarz wymyśla powieść - niedopuszczalna. Natomiast używa się jej w pewnych formach i celach. Szerzej piszę o tym na swoim blogu: http://www.mariuszszczygiel.com.pl/599,blog/wpis-dla-zainteresowanych-reportazem


okruszek: Swego czasu Gazeta Poznańska uznała Pana, za 'inteligentniejszego niż w rozmowach "Na każdy temat"', w związku z tym interesuje mnie jak Pan się do tego odnosi? Jak Pan się czuje z tym faktem?

Wiedziałem to bez "Gazety Poznańskiej". Prowadzący talk-show to była rola, a rola wymagała pewnej kreacji. Aktor, który gra idiotę nie jest najczęściej idiotą.

Agnesia: 1. Co skłoniło Pana do rozpoczęcia kariery jako pisarza? Co było inspiracją do stworzenia debiutu?

Mój debiut, to książka z reportażami, której drugie wydanie właśnie się ukazało - "Niedziela, która zdarzyła się w środę". Każdy reporter jest egocentrykiem (choćby zaprzeczał), więc uznałem, mając 29 lat, że powinienem ocalić od zapomnienia swój sposób pisania o Polsce. I że najlepiej zrobię to w książce. Wcześniej te reportaże ukazywały się w "Gazecie Wyborczej", ale w gazecie codziennej tekst żyje jeden dzień. Uważałem, że inni (Irena Morawska, czy Wojtek Tochman) piszą o Polsce pięknie, ale nikt nie pisze w taki sposób jak ja. Każda książka na świecie to dziecko egocentryzmu, zapewniam Panią. Jedno zastrzeżenie: nigdy nie uważałem, że jestem pisarzem. Jestem reporterem. To inni od jakiegoś czasu piszą czy mówią o mnie pisarz, co jest miłe ale dla mnie śmieszne, bo gdzieś w środku, w głowie czuję się początkującym studentem czy nawet licealistą.

naciap: Panie Mariuszu, czytając Pana książki dotyczące Czech nie raz "przyłapuję się" na myślach: "zupełnie jak w Polsce" Skąd te wrażenia? czy to tylko zawsze obecna chęć utożsamienia się z bohaterami Pana reportaży, czy jednak istnieje jakaś "wspólnota"? Czy w Pana odczuciu nasza mentalność jest podobna, a jeśli tak to jakie są tego źródła?

Bo to książki przede wszystkim o ludziach a nie o Czechach. Kiedy mi mówią, że "Gottland" jest o Czechach i Czechosłowacji, ja mówię: nie, jest o strachu, odwadze, śmierci, miłości, przerażeniu, konformizmie itp. Czyli o sprawach podstawowych dla każdego. To jest moja zasada - pisać tak, żeby każdy się w tym odnalazł. Nie jestem historykiem, który skupia się na historii i datach, to nie są książki specjalistyczne. Historia jest dla mnie tylko glebą, na której mogą zaistnieć ludzie ze swoimi nieszczęściami i szczęściami.


fprefect: Czy to prawda, że przed wywiadem dziennikarz przesyła listę pytań i potem może zadawać tylko te, które nie zostały wykreślone ? A jeśli tak jest czy takie dziennikarstwo jest coś warte i czy warto przeprowadzać takie wywiady?

Nie wierzę. Nigdy w życiu się  z tym nie spotkałem. Nie uprawiam dziennikarstwa politycznego ani gospodarczego, może jakiś polityk albo prezes spółki sobie życzy listy z pytaniami. Ale jeśli dziennikarz na to idzie, to bardzo niedobrze. Takiego rozmówcę trzeba ignorować, żeby poczuł, jak to jest, kiedy media się nim i jego firmą czy partią nie interesują. Oczywiście można nakreślić bliżej tematy, które będzie się poruszać. Na przykład znana osoba porzucona w dzieciństwie przez matkę ma prawo do tajemnicy i prywatności i może zastrzec: rozmawiamy o wszystkim, poza kwestią moich rodziców. Jej prawo, a moje: zadecydować, czy w tej sytuacji chcę z nią wywiadu czy nie. Ale wysyłać listę z pytaniami? Niedopuszczalne. Kojarzy się z totalitaryzmem.

jussi: Reportaż ma to do siebie, że oprócz takich cech jak autentyzm i wiarygodność musi być obiektywny. Jak Pan sobie radzi z ukrywaniem swojego zdania i chęcią oceniania opisywanych zjawisk?

Ale ja nie ukrywam swojego zdania. Już sam dobór sytuacji, scenek, zdań, które wybieram z kilkuset wypowiedzianych jest wyrażaniem mojego zdania. Reportaż musi być uczciwie napisany (nieskłamany), ale nigdy nie będzie obiektywny. To najbardziej subiektywny gatunek dziennikarski, dlatego że patrzą moje oczy, słuchają moje uszu, przetwarza moja głowa, a nie czyjaś. A danego dnia moja głowa może przetwarzać gorzej, inaczej. Reportaż jest wersją danego reportera na dany temat. O obiektywności zapomnijmy.

luis: Czy gdyby miał Pan wybór, wybrałby Pan dzisiaj (to znaczy z dzisiejszą wiedzą i doświadczeniem) dowód czeski czy polski?

Ani ten, ani ten. Być Polakiem lub Czechem i urodzić się jak ja w komunizmie? Nie! Jakiś w tym jest prowincjonalizm z nieba narzucony, jakoś obok wszystko. Jakieś opóźnienie cywilizacyjne, jakaś małość. Kiedyś myślałem, że najlepiej urodzić się we Włoszech, ale poznałem dość dobrze ten kraj. To trudny kraj do życia, choć piękny, ze wspaniałą kulturą i jedzeniem. Ale korupcja, mentalność mafijna przerażająca. No i upał nieznośny przez kilka miesięcy. Amerykaninem - nie, bo za dużo trzeba się starać, żeby przeżyć. Chętnie urodziłbym się Francuzem. Oni, mimo wad, kochają książki, piękno, radość życia, wszystko jest tam takie, jakie lubię: estetyczne. A nawet nieestetyczne jest estetyczne.

goś: Ciekawi mnie, jak bardzo Pana - jako czechofila - Czesi zarazili miłością do piwa. Które piwo czeskie jest Pana numerem 1?

Staram się nie pić piwa. Nie przepadam za nim. Chyba, że jest upał, to piję wieczorem. W ogóle nie lubię tych czeskich knajp z piwem. Chodzę do nich, umiem się w nich znaleźć, ale nie jest to moja grupa krwi. Preferuję wino. I na Morawach jest świetne wino, a pod Pragą w okolicy zamku Mielnik powstaje wino Ludmila, które nawet we Włoszech przechodzi jako akceptowalne.

marquez: A ja mam pytanie nudne: Czy istnieje coś takiego jak reportaż ponowoczesny, postmodernistyczny? A może nowe prądy literackie i kulturowe wykluczają/negują istnienie reportażu?

Postmodernizm nie jest nowym prądem, zaczął się utrwalać zdaje się w latach 60. Susan Sontag napisała "Death Kit" ("Zestaw do śmierci") w 1967 i to już jest książka bardzo postmodernistyczna. Jeśli przyjmiemy, że zerwanie z linearnością opowieści jest wyznacznikiem postmodernizmu, to właściwie wszystkie powojenne reportaże polskie są postmodernistyczne. Jeśli przyjmiemy, że postmodernizm zakłada intelektualną grę z czytelnikiem oraz ironię, to reportaż Barbary N. Łopieńskiej "Łapa w łapę" o tresowaniu tygrysów w cyrku z 1977 roku, który jest metaforyczną ilustracją opresji w komunizmie, gdzie nawet podstawienie przez czytelnika pod słowo "treser" - słowa "esbek", "milicjant", "władza", a pod słowo "tygrys" - słowa "obywatel" daje nieprawdopodobny ładunek emocjonalny - na 100% jest reportażem postmodernistycznym.
Myślę, że rozdział z "Gottlandu" "Film się musi kręcić", gdzie przeplatam jeden dzień chłopca z całym życiem kobiety ma na pewno formę postmodernistyczną. Małgorzata Szejnert w swoich reportażach z lat 70 (drukowanych np. w łomżyńskich "Kontrastach") często zestawiała ze sobą pozornie nie pasujące elementy. Forma kazania w reportażu Wojciecha Tochmana "Wściekły pies" jest na pewno wytworem postmodernistycznym, bo to gra z konwencją. A modernizm? Wydaje mi się, że modernizmem w polskim reportażu będzie Wańkowicz.
Oczywiście odpowiadam intuicyjnie, nie zajmowałem się tym tematem, warto by go nadać jakiemuś teoretykowi literatury.

Otrzymaliśmy już odpowiedzi na Wasze pytania do Mariusza Szczygła.
Autor wybrał pytania, na które udzielił odpowiedzi, a jego zdaniem najciekawsze nagrodził książkami. Nagrodę otrzymuje użytkownik marquez.


 [authorPhoto]31005|Mariusz Szczygieł[/authorPhoto]
anek 7: Tak się składa, że przeczytałam do tej pory tylko jedną Pańską książkę, a mianowicie "Gottland". I w...

Czytelnicy oznaczyli ten post jako spam Zobacz ten post więcej mniej