Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Bóg nie chciał Holocaustu, to nie była Jego wola. Taką wolę mieli ci, którzy poszli za podszeptami sztana.

Jest wiele powodów, aby poznawać Holocaust i o nim nauczać, ale chyba najważniejszym jest niedopuszczenie do tego, żeby się powtórzył.

Mogę zadać panu oczywiste pytanie?(...) Skoro Bóg istnieje i są na to niepodważalne dowody, dlaczego dopuścił do Holocaustu? Gdzie wtedy był?(...) Moja odpowiedź brzmi tak: Bóg tam był, Catherine, był i płakał.

To zabawne, bo nawet kiedy świat popada w obłęd, zawsze można znaleźć nadzieję, coś, co na nas czeka. Człowiek ma niezłomnego ducha.

Zło jest zaraźliwe. Jest jak wirus i trzeba je zdusić w zarodku.

Pławi się pani w luksusie – odparł ze zbolałą miną – żyje pani w królestwie wygody. Jest pani uznaną prawniczką, nic pani nie grozi i mieszka pani w kraju, gdzie takie szaleństwo jest nie do pomyślenia. Dzisiaj patrzymy wstecz na tę plagę i ze zdumieniem kręcimy głową. Jak to było możliwe? Dlaczego Żydzi byli tacy potulni? To niepojęte. Pani mecenas, proszę powściągnąć domysły i nie prosić mnie, bym wytłumaczył pani, dlaczego wiedeńscy Żydzi zostali w domu, dlaczego nie porzucili bliskich i wszystkiego, co znali i kochali, reagując racjonalnie w świecie pozbawionym racjonalności. (...) – Ciosają powoli, kawałek po kawałku odbierając ci prawa i godność, a ty myślisz: Boże, dodaj mi sił, żebym wytrwał do chwili, aż ten świat znormalnieje, aż zło zniknie, bo przecież zawsze znika.

Lubimy myśleć, że wznieśliśmy się ponad tego rodzaju nienawiść, ale nie wolno nam opuszczać gardy. Nigdy. Dlatego ta sprawa jest taka ważna. Dla mnie i dla pani. To kolejne ostrzeżenie przed tym, co może się stać, jeśli pozwolimy wylęgnąć się złu. Wystarczy znaleźć powód, żeby pogardzać jakąś kulturą, zacząć oczerniać ludzi tylko dlatego, że są inni, i okaże się, że prześladowania etniczne dzieli ledwie krok od etnicznego ludobójstwa.

Naziści nie ograniczali się tylko do rasy. Religia, narodowość, inny styl życia, osoby kalekie: ich celem było wszystko i wszyscy. Bo jak scharakteryzowałaby pani Słowian? Cyganów Granice się zacierają. Nawet w judaizmie jest wiele ras. W Etiopii mieszkają Żydzi o ciemnym kolorze skóry, w Iraku Żydzi arabscy. Od lat sześćdziesiątych dziewiętnastego wieku Żydzi mieszkają nawet w Japonii. Polska była żydowska tylko w niewielkim procencie, mimo to w latach trzydziestych mieszkało nas tam trzy i pół miliona.
– Tak, ale dzisiaj to wszystko nie mieści się po prostu w głowie.
Ben uniósł brwi.
– Bo jesteśmy Amerykanami? Bo mieszkamy w kraju ludzi wolnych i mężnych? My też mamy na koncie kilka rozdziałów w historii wstydu, okresów, kiedy świat patrzył na nas, z niedowierzaniem kręcąc głową. Podstawą naszej gospodarki było kiedyś prawnie usankcjonowane niewolnictwo. Proszę przeczytać wyrok Sądu Najwyższego w sprawie Dreda Scotta. Zdeptaliśmy całą kulturę rdzennych Amerykanów. „Irlandczyków nie zatrudniamy”: w dziewiętnastym wieku takie napisy widać było na bramach wielu nowojorskich fabryk.