Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Przystępując do czytania pracy Sorela, dziwiłem się że nikt wcześniej nie przetłumaczył jej na język polski. Po zakończeniu lektury, wiem już dlaczego: pomimo nośnego i często przywoływanego tytułu, nie jest tego warta. W większej swojej części jest to polemika autora z myślami i tendencjami reformistycznymi w socjalizmie i koncepcjami, które dziś moglibyśmy nazwać "państwa opiekuńczego". Sorel słusznie obawia się, że zmierzają one do rozładowania rewolucyjnego potencjału proletariatu w kierunku utrwalenia władzy demoliberalnej oligarchii. Dostaje się zatem Jeanowi Jauresowi, Alexandre'owi Millerandowi, Aristide'owi Briandowi, katolikom społecznym i kilku jeszcze mniej znanym politykom i publicystom francuskim początku XX w. Pierwszy problem z wywodem Sorela jest jednak taki, że nie ma on charakteru teoretycznego, tylko po części anegdotyczny, a po części publicystyczny. Raczeni jesteśmy serią osobistych złośliwości wobec nielubianych przez autora polityków, zupełnie dziś już nieczytelnych odwołań do debat parlamentarnych i publicystycznych z epoki, komentarzy na temat spraw autorowi bieżących. Stwierdzenia ogólne, ponadczasowe, uniwersalne, które można by uznać za wykład doktryny i cytować również dziś, dadzą się dosłownie policzyć na palcach. Druga kwestia to chaotyczność wywodu i zagęszczenie cytowań i parafraz; a to z Renana, a to z Nietzschego, a to z prasy codziennej. Sorel przyznaje we wstępie, że jego książka powstawała jako "strumień myśli" wyrażanych w komentarzach do akurat przeczytanych lektur lub bieżących informacji politycznych, co niestety widać. Wywód autorski gubi się tu wręcz często w gąszczu omówień, komentarzy i parafraz, a myśl przewodnią trudno jest wyłowić. W związku z powyższym, nie wiem czy jest sens zarzucania wydawcy, że zupełnie zaniedbał przypisy. Objaśnienie wszystkich aluzji i odwołań czynionych przez Sorela musiałoby wymagać benedyktyńskiej cierpliwości koniecznej do przewertowania prasy i stenogramów parlamentarnych z epoki. Tym bardziej heroicznej, że objaśnienia takie nie wzbogaciłaby naszej wiedzy o żadne znaczące informacje, służąc jedynie zaspokojeniu ciekawości wyjątkowo dociekliwych czytelników. Kpiną z czytelnika jest natomiast wstęp pióra Igora Stokfiszewskiego, który po omówienie biografii i kontekstu ideowego myśli Sorela odsyła do prac Stanisława Brzozowskiego i Piotra Laskowskiego, sam zaś serwuje pozbawiony treści kilkustronicowy poprawny politycznie demoliberalny bełkot. Skoro wydawnictwo uzyskało zamiast wstępu jedynie taką fuszerkę, to mogło sobie z korzyścią dla czytelnika zupełnie odpuścić jej publikowanie. Podsumowując zatem: praca G. Sorela zdecydowanie nie oparła się próbie czasu. Dziś to bezwartościowa makulatura, a godziny spędzone na jej lekturze można z powodzeniem zagospodarować bardziej pożytecznie.