Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Jeśli ktoś uważa że Nikola Tesla jest zapomnianym geniuszem, to powinien poznać Saya. O ekonomiście dowiedziałem się z książki "Narodziny Współczesnej Ekonomii" gdzie zamieszczona była uwaga Tomasza Jeffersona odnośnie tej właśnie książki, a brzmiała ona "książka, jaśniejsza, krótsza i lepsza niż Bogactwo Narodów". Faktycznie, pozycja zdecydowanie wyprzedza tę autorstwa Adama Smitha, uważanego za ojca nowożytnej ekonomii. Ale Smith nie był profesorem ekonomii, lecz filozofii moralnej, przez co przy Bogactwie narodów wyraźnie widać że autorowi coś umyka. O ile Smitha uznaje się powszechnie za wolnościowca, to jednak co niektórzy marksiści wyrażają o nim pozytywne opinie. A jeśli szuje mówią o tobie coś dobrego, to znaczy że gdzieś popełniłeś błąd. Z kolei Say jest bezsprzecznie oponentem socjalizmu, a nawet ośmielę się stwierdzić że jednym z prekursorów libertarianizmu. To Say zasługuje na miano ojca ekonomii, bo o ile "Bogactwo Narodów" porównane do domu jest niekompletne i posiada wannę w sypialni i sedes w pokoju gościnnym, to praca Saya przedstawia kompletny system twierdzeń, aczkolwiek zdarzają się błędy, można je jednak wybaczyć przez wzgląd na objętość dzieła i zakres badań. W odróżnieniu od wspomnianego wyżej dzieła Smitha, "Traktat o Ekonomii Politycznej" czyta się z łatwością, a czasem nawet przyjemnością (mam na myśli mistrzowsko napisane rozdziały "O związkach między ludnością a ekonomią polityczną" i "Konsumpcje indywidualne, ich motywy i wyniki", za które właśnie zdecydowałem się przyznać najwyższą ocenę). Erudycja autora i rozległość posianej przez niego wiedzy onieśmielają. Co niektóre cytaty idealnie oddają ducha myśli wolnościowej. Należy również wspomnieć o innej rzeczy, a mianowicie notę biograficzną. Say był nie tylko ekonomistą lecz również wzorem cnót, jako mąż, ojciec, naukowiec, i przedsiębiorca. Ma on rozległe doświadczenie praktyczne, którego brakuje większości ludzi jego pokroju, czasami Say o tym doświadczeniu wspomina w swojej pracy, wtrącając niekiedy jakąś ciekawostkę lub spostrzeżenie zdecydowanie umila lekturę. Co nieco możemy się również dowiedzieć o Napoleonie, którego autor znał osobiście. Zyskujemy właściwsze spojrzenie na wybryki tego "geniusza" który w gospodarce, zacytuje jeden z przypisów "cofnął postępy cywilizacji", dodatkowo Bonaparte chciał aby zmienić treść "Traktatu" gdyż była ona sprzeczna z polityką cesarza, a nazywał to "koniecznością czasu" (aż na myśl przychodzą "szlachetne kłamstwa" Platona). Say się oczywiście nie zgodził za co on, jak i nawet wydawca spotkali się z opresjami. "Traktat" to niewątpliwie wielkie dzieło lecz to nie on jest największą zasługą Saya, nie zaproponowanie subiektywnej teorii wartości, lecz to że dzięki wysiłkom mistrza, w późniejszych latach z jego wiedzy czerpali Alexis de Tocqueville i Fryderyk Bastiat który nawet go przewyższył.