Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Zazwyczaj narzeka się na nasze położenie geopolityczne w sąsiedztwie dwóch potęg, ale w przypadku Krzyżaków oraz pozostałości po ich budownictwie, jesteśmy w znakomitej sytuacji. Z racji tego, że państwo zakonne w dużej mierze zajmowało obszar znajdujący się obecnie wewnątrz granic Polski i wybudowało – jak podaje autor – ponad 120 murowanych obiektów warownych, jesteśmy w stanie do dziś podziwiać je na terenach naszych północnych województw, gdzie postawiono około 90 z nich. Niekiedy są one bardzo dobrze zachowane, innym razem odrestaurowane zgodnie z dawną sztuką, a czasami stanowią tylko mało interesujące, śladowe ruiny lub wręcz tylko miejsca w postaci pagórków czy wałów ziemnych. Nie zmienia to jednak faktu, że jest w czym wybierać i gdzie planować wycieczki. Właśnie w formie przewodnika turystycznego Piotr Zaniewski opracował swoje „Szlakami zamków krzyżackich”, które oprócz próby popularyzacji wiedzy o opisywanych zamkach razem z historią samego Zakonu ma za cel wzbudzenie zainteresowania wyjątkowym pięknem monumentalnej architektury ceglanych gotyckich warowni. Książka została podzielona na Szlaki, z których każdy stanowi odrębny wyjazd turystyczny. Z kolei poszczególne Szlaki zostały opisane nad wyraz szczegółowo: począwszy od położenia geograficznego danego obiektu przez obszerną jego historię i liczne wzmianki o co ciekawszych epizodach oraz ciekawostki z epoki aż po współczesną kondycję, lokalizację muzeów w rejonie, a także namiary na hotele i campingi (te ostatnie mają już nieco lat, więc zapewne trzeba je zweryfikować). Nie do pogardzenia są także liczne fotografie i zdjęcia wybranych elementów konstrukcji wraz ze stosownymi mapkami lub fragmentami planów. Prym wśród opisywanych unikatów wiedzie oczywiście Malbork, lecz wcale nie gorzej wypadają atrakcyjne w formie zamki we Fromborku, Olsztynie, Reszlu, Braniewie, Szymbarku bądź Lidzbarku Warmińskim. Równie interesujące jest Chełmno – średniowieczne miasto założone przez rycerzy z czarnym krzyżem, chociaż pozostałości to jedynie miejsce i fragmenty wieży. Przydatnym zabiegiem ze strony autora jest sugestia, aby tak zaplanować czas zwiedzania zamków by ewentualnie połączyć to ze zwiedzaniem dodatkowych atrakcji regionu, które znajdują się w pobliżu zaproponowanych tras np. Gierłoż koło Kętrzyna z „Wilczym Szańcem” Hitlera, Giżycko z pruską twierdzą „Boyen”, zabytkowy Kanał Ostródzko-Elbląski czy barokowe sanktuarium pielgrzymkowe w Świętej Lipce. Warto też dodać, że w ramach wspomnianej popularyzacji wiedzy, pierwsze kilkanaście stron książki poświęcone zostało historii i dziejom Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie (czyli po naszemu – Krzyżakom) od czasów najdawniejszych (sobór w Clermont i początek krucjat) aż do 1988 roku, kiedy to bracia zakonni przenieśli siedzibę do Wiednia, gdzie rezydują – w okrojonym kształcie, rzecz jasna – do dzisiaj. Jeśli dołoży się do tego charakterystykę reguły braci-rycerzy, chronologiczny spis wszystkich Wielkich Mistrzów oraz opis modelowego zamku konwentualnego (choć trzeba mieć na uwadze fakt, iż nie istniał jeden „szablon” budowy),to można śmiało stwierdzić, że jest to jedno z najlepszych i wyczerpujących opracowań dotyczących zakonu krzyżackiego z jakim się spotkałem w sam raz na letnie wypady za miasto.