Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Richard Butterwick opublikował swoją książkę najpierw po angielsku, a w 2022 powstała wersja polska. Przeczytałam ją z zapartym tchem i brak mi wręcz słów, aby opisać, jak jest znakomita. Autor z wielkim znawstwem literatury przedmiotu i źródeł przedstawia dzieło odrodzenia, a właściwie odradzania się, kultury politycznej, organizacji państwa czy edukacji w czasach Stanisława Augusta Poniatowskiego. Sięga jednak dalej w przeszłość, ponieważ już podczas nieudolnego panowania Augusta III w społeczeństwie szlacheckim pojawiły się pierwsze jaskółki naprawy osłabionej nawy Rzeczypospolitej. Co mnie szczególnie w książce uwiodło, to przedstawianie odradzania się silnej i sprawnej Rzeczypospolitej jako długiego procesu, który był dziełem całego pokolenia i osobistą zasługą króla. W tym kontekście „polska rewolucja” lat 1788-1792 nie jawi się jako spontaniczny wyskok, ale efekt wieloletniej pracy. Butterwick przedstawia Stanisława Augusta Poniatowskiego w pozytywnym świetle, z wyjątkiem okresu od akcesu monarchy do konfederacji targowickiej. Będę musiała na nowo przemyśleć swój stosunek do ostatniego króla, który dotychczas był dość negatywny. Nie brakuje w książce ostrych słów o antybohaterach, jak targowiczanie - bracia Kossakowscy, hetman Branicki, Szczęsny Potocki et consortes. No cóż, zasłużyli. Generalnie „Światło i płomień” to hymn pochwalny dla ostatnich lat naszej Ojczyzny i tych, którzy próbowali ją uratować. Ale nie hymn emocjonalny, ale wynikający z gruntownej wiedzy i trzeźwych ocen. Bardzo negatywnie Butterwick wypowiada się o krakowskiej szkole historycznej, która ofiarę przemocy potępiała bardziej niż sprawców. Tak angielski autor kończy swój wywód o stającym na nogi państwie, które własnymi siłami podniosło się z długiej niemocy: „W 1792 roku Rzeczpospolita budziła obawy sąsiadów, gdyż była statkiem dobrze przygotowanym do wypłynięcia na globalne wody XIX wieku. Statek ten został więc wielokrotnie ostrzelany z dział i zatopiony.” Gorąco zachęcam do lektury, niech Was nie przerazi grubość księgi. Jest napisana tak zajmująco, że 527 stron narracji przeczytałam w stosunkowo krótkim czasie (a sporo po drodze sprawdzałam i przemyśliwałam).